Hoe je voorkomt dat jouw jeugdtrauma een trauma van je kind wordt: ‘Ruim eerst je eigen rommel op’
Veel mensen met een trauma lopen daar lang mee rond. Onbewust kunnen ze die trauma’s doorgeven aan hun kinderen, die er vervolgens in hun eigen leven veel last van krijgen. Maar die cyclus is volgens experts te doorbreken als je ermee aan de slag gaat.
Onverwerkte trauma’s kunnen in ons hele doen en laten meespelen, zegt klinisch psycholoog Annemieke Driessen, die ook voorzitter is van de Vereniging EMDR Nederland.
Invloed op de omgeving
EMDR is een gespecialiseerde vorm van therapie die zich richt op traumaverwerking. Door traumatisering kunnen mensen niet alleen gespannen, angstig of prikkelbaar zijn.
Het heeft ook invloed op hoe ze met zichzelf en hun omgeving omgaan, zegt Driessen. En dus ook met hun kinderen, als ze die hebben.
‘Traumasporen’
Volgens traumatherapeut Linda Riemsdijk bestaan er nog veel misvattingen over wat een trauma precies inhoudt. “Een trauma is niet zozeer een bepaalde gebeurtenis. Een trauma wordt gevormd door wat er in ons lijf gebeurt op het moment dat ons iets overweldigends overkomt.”
Volgens de trauma-expert kan een overweldigende gebeurtenis namelijk ‘traumasporen’ achterlaten. “Zo’n overweldigende gebeurtenis veroorzaakt stress. Die slaan we op in ons lijf”, legt ze uit. “En die traumasporen informeren ons hoe we met onszelf en anderen omgaan.”
Trauma’s onder het tapijt schuiven
Het gedrag dat iemand zo aanleert, geeft hij of zij vervolgens vaak door aan de eigen kinderen, legt klinische psycholoog Driessen uit. “Dat gebeurt vaak onbewust. Mensen die trauma’s hebben meegemaakt, zijn soms geneigd om de herinneringen heel diep onder het tapijt te schuiven, omdat ze er niet meer mee geconfronteerd willen worden.”
Dat doen mensen volgens haar uit zelfbescherming. “Want de gevoelens en herinneringen doen te veel pijn.”
‘Intergenerationeel’ trauma
Maar zo’n ‘weggestopt’ trauma kan later vervelende gevolgen hebben, vertelt trauma-expert Riemsdijk. “Als iemand bijvoorbeeld is verwaarloosd door de eigen ouders, maar er dan wel voor zijn kind probeert te zijn, kan dat heel pijnlijk zijn voor die persoon. Zo pijnlijk dat ze het zelfs bijna niet kunnen verdragen om er voor hun eigen kind te zijn, omdat het zo raakt aan de eigen pijn die nog niet verwerkt is.”
Dat heet ook wel intergenerationeel trauma, vertelt de traumatherapeut. “Kinderen houden vaak een spiegel voor aan ouders, waardoor ze hun eigen trauma op dat moment pas gaan herkennen, legt ze uit. “Je moet vaak wachten op een triggermoment.”
Het patroon doorbreken
Wanneer die trigger komt, zouden ouders er goed aan doen de verantwoordelijkheid te nemen om vervolgens met hun trauma aan de slag te gaan, vindt Riemsdijk. “Als je op dat moment als ouder de moed kunt opbrengen en – heel plat gezegd – je eigen ‘rommel’ opruimt, dan hoeft jouw kind er later niet voor in therapie.”
Dat zegt ze vaak tegen ouders, vertelt ze. “Als jij jezelf aanleert er anders mee om te gaan, leert jouw kind op jonge leeftijd al iets anders. Dan kan het patroon nu al doorbroken worden en behoed je je kind ervoor dat hij later door hetzelfde proces heen moet.”
EMDR-therapie
Annemieke Driessen is het daarmee eens. “Hoe eerder je traumatische ervaringen zelf verwerkt, hoe minder invloed het verder op je leven heeft en dus ook op je kinderen.” Eén bewezen effectieve therapie bij traumaverwerking is Eye Movement Desensitization and Reprocessing-therapie (EMDR).
“Een persoon die EMDR-therapie ondergaat moet twee dingen tegelijkertijd doen: een traumatische herinnering in het geheugen nemen en tegelijkertijd een taak uitvoeren”, legt Driessen uit. “Meestal is die taak dat je je ogen heel snel heen en weer moet bewegen, bijvoorbeeld door de vingers van de therapeut voor je ogen te volgen.”
Lichaamsgerichte therapie
Volgens deskundige Driessen kan ons geheugen zo opnieuw getraind worden. “Ons geheugen kan zich niet goed op twee dingen tegelijk concentreren. Door tegelijk een alledaagse taak uit te voeren, verliest de nare herinnering zijn lading”, legt ze uit. “De spanning gaat eruit. Uiteindelijk wordt de herinnering emotioneel neutraal.”
Naast EMDR-therapie is ook lichaamsgerichte psychotherapie een essentieel onderdeel van traumaherstel, voegt Linda Riemsdijk toe. “Uit onderzoek weten we dat het lichaamsgerichte onderdeel minstens zo belangrijk is. Traumasporen worden tenslotte fysiek in ons lijf opgeslagen.”
Geen doe-het-zelf
Driessen benadrukt dat in complexe gevallen hulp van een professional nodig is. “Als je eenmaal een complexe post-traumatische stressstoornis (PTSS) hebt ontwikkeld, gaat die in de regel niet zomaar weer over.” Doe-het-zelf-oplossingen zijn daarbij volgens haar niet genoeg. “Je kunt helaas niet zeggen: als je even dit en dat doet, ben je er zo vanaf. Professionele hulp is wel essentieel.”
Maar die professionele hulp vinden, is nog lastiger gezegd dan gedaan. Driessen: “De wachtlijsten zijn enorm. Er is echt te weinig capaciteit. En hoe complexer de zorgvraag, hoe langer de wachtlijsten.”
Gezonde relaties
Trauma-expert Riemsdijk deelt die zorg. “Het is wel degelijk mogelijk om zonder therapeut tot bepaalde inzichten te komen: dat je door mensen in je omgeving een spiegel voor krijgt. Er kan veel hersteld worden in gezonde relaties met anderen. Maar afhankelijk van hoe ernstig de traumatisering is, hoe moeilijker het is voor mensen om daadwerkelijk gezonde relaties te hebben.”
Driessen raadt aan om, wanneer je een EMDR-therapeut gaat zoeken, na te gaan of diegene gespecialiseerd is. “EMDR is nu heel populair en dat is natuurlijk heel fijn en goed, maar dat heeft als keerzijde dat er ook veel therapeuten zijn die zeggen dat ze EMDR-therapeut zijn, maar eigenlijk niet voldoende zijn opgeleid.” Dat controleren kan in de database van de Vereniging EMDR Nederland, die de officiële registraties van therapeuten bijhoudt.
Bron: 1 Vandaag / Avro Tros >>
