Ze heeft een rijk sociaal leven, een mooie carrière als operazangeres en toch bekruipt Wiebke (59) soms de gedachte om uit het leven te stappen. Waarom? Pas op het sterfbed van haar moeder komt ze daarachter: ze draagt het trauma van haar moeder.
“Mijn moeder ligt in bed. Ze woelt en draait en trekt kermend aan haar kleding. ‘Au, au’, hoor ik haar zeggen. Ik kijk naar haar, machteloos. Ik heb de afgelopen maanden alles geprobeerd. Ik heb haar terug in haar huis geplaatst en ben bij haar ingetrokken, omdat ze in het verzorgingshuis niet durfde te slapen. Ik heb pluche kleding voor haar gekocht, in de hoop dat het minder pijn zou doen op haar huid. Maar nog altijd lijkt ze verstrikt, verstikt en gepijnigd.
Uit de opleiding die ik heb gevolgd om te leren omgaan met mensen met dementie, weet ik dat het soms goed is om op dit soort momenten niet meteen naar oplossingen te zoeken, enkel te observeren. Ik observeer haar woelen, duwen en trekken. Ze begint met haar onderlip te bibberen, krimpt ineen, schopt in het niets en werpt met haar handen iets onzichtbaars van zich af. En ineens zie ik het. Mijn moeder duwt ‘iemand’ van haar af. ‘Iemand’ die haar in bed bezoekt. ‘Iemand’ die haar pijn geeft aan haar lijf. Mensen met dementie herbeleven vaak oude trauma’s die ze hun leven lang hebben weggedrukt, die ze in woorden vaak niet eens meer weten, maar die het brein en het lichaam vergeten te vergeten. En ik weet precies wie die ‘iemand’ is die mijn moeder zich hier herinnert.
Ik probeerde haar blij te maken
Altijd als ik wat lekkers voor mijn moeder meenam, kreeg ik kritiek. Het was te duur en te veel, dat moest ik niet doen. Nooit gunde mijn moeder zichzelf iets. Van kinds af aan probeerde ik haar blij te maken, ‘aan’ te zetten, maar tevergeefs. Was het haar streng protestantse jeugd?, vroeg ik me wel eens af.
Met kleren aan naar bed
Ondanks mijn moeders zware kant, ben ik altijd heel close met haar geweest. Als kind, als mijn vader tot ’s avonds laat vergaderde bij de voetbal of schaakclub, keken mijn we met z’n tweetjes televisie. Een normaal kind tussen de 6 en 12 gaat op tijd naar bed, maar mijn moeder hield me op tot mijn vader thuiskwam, ook al was dat om 12 uur ’s nachts. Als ik het tuinhekje hoorde opengaan, schoot ik de trap op en ging ik met mijn kleding aan in bed liggen, zodat het leek alsof ik sliep als mijn vader me een kus bracht. Ik begreep nooit waarom dat zo moest, maar als kind vond ik het leuk en spannend dat mama en ik samen dit geheim hadden.
Ik moest mijn lichaam bedekken
Mijn moeder was een jongensachtige vrouw. Ze droeg nooit vrouwelijke kleding, had nooit make-up op en sieraden waren uit den boze. Ik was een meisje-meisje en hield van roze. ‘Geen denken aan’, zei ze dan. Ik moest blauw aan, mijn lichaam bedekken en oppassen voor jongens.
Achteraf zie ik dat het signalen waren die horen bij seksueel misbruiktrauma. Maar toen had ik het niet door. Wel merkte ik bij mezelf soms vreemde dingen. Zo viel ik altijd op mannen die slecht voor me waren, omdat ze narcistisch waren of verslaafd. Ik begreep nooit hoe ik vanuit mijn warme nest toch zo slecht in liefde kon zijn. Ik begon te twijfelen aan mijn seksualiteit en ging op zoek naar de liefde bij het andere geslacht. Maar ik vond precies hetzelfde, slechts in een andere verpakking.
De gedachte om van een brug springen
Ik bouwde een mooi leven op als operazangeres. Ik had veel vrienden, was gelukkig. En toch bekroop me soms zonder enige aanleiding de gedachte om van een brug te springen. Ik deed het nooit, maar voelde het wel. Waarom?, dacht ik dan. Mijn leven was toch goed? Mijn moeder zei het vroeger al tegen mijn vriendjes: ‘Pas op, hoor. Stel haar niet teleur. Dan springt ze van een brug af.’ Vreemd, vond ik het als ik dat van vriendjes hoorde. Ik liet het altijd gaan, maar nu denk ik: heeft mijn moeder me dat idee onbewust ingeprent?
Seksueel misbruikt door vader
Op mijn moeders sterfbed werden al mijn vragen beantwoord. Mijn moeder bleek seksueel misbruikt te zijn door haar vader. Dat zei ze niet met woorden, maar de signalen waren te duidelijk. Het slecht slapen, het niet alleen durven zijn, de pijn in haar lijf, het duwen. En dan waren er nog tal van vage verhalen die ik kende van vroeger. In het dorp gingen verhalen rond dat hij melkmeisjes in natura liet betalen in de schuur. Daarbij vertelden mijn moeder en tante dat ze ’s avonds moesten aanhoren hoe mijn opa mijn oma verkrachtte. Mijn opa was handtastelijk, zelfs op 97-jarige leeftijd greep hij de thuiszorg nog wel eens tussen de benen. En vlak na zijn overlijden nam een vriendin van me, die medium is, me apart. ‘Je opa biedt zijn excuses aan omdat hij aan je familieleden heeft gezeten’, zei ze me. Ze had geen idee van de voorgeschiedenis van mijn opa.
Destijds dacht ik er niet aan dat ook mijn moeder een van opa’s slachtoffers was geweest. Het was alsof ik nu, aan mijn moeders sterfbed, het spelletje connect the dots moest doen. Er waren zo veel signalen, als ik ze nu niet aan elkaar kon verbinden, was ik een ontkenner. En zo kwam de waarheid na een zwijgend leven toch nog aan de oppervlakte. Mijn moeders geest moet gevoeld hebben dat het geheim boven de grond móést blijven. Ze overleed kort erna.
Transgenerationeel trauma
In eerste instantie was ik vooral bezig met hoe dit voor mijn moeder moest zijn geweest. Maar ik had wel eens gehoord dat ook kinderen van getraumatiseerde ouders klachten kunnen krijgen. Ik ben gaan zoeken en lezen en kwam zo in aanraking met het transgenerationeel trauma. Hierbij sijpelt een beetje trauma van ouders door in het leven van hun kinderen. Kinderen kunnen zelfs PTSS krijgen of traumaklachten die passen bij wat hun ouders hebben meegemaakt, zonder af te weten van het trauma van hun ouders. Ineens begreep ik mezelf. Mijn seksuele verwarring, bijvoorbeeld, is een typisch symptoom van seksueel misbruik. Ook mijn suïcidale gedachtes pasten niet bij mijn levenservaringen, maar bij die van mijn moeder. Langzamerhand zag ik in dat mijn klachten waarschijnlijk niet uit mijn eigen leven voortkwamen, maar uit dat van mijn moeder. Ik had haar trauma onbewust geërfd.
Mijn moeders trauma verwerken
Ik ben van plan om familieopstellingen te doen en bij gespecialiseerde traumacentra te onderzoeken hoe ik mijn moeders trauma kan verwerken. Ik heb zelf geen kinderen aan wie ik het trauma kan overdragen, maar mijn broer wel. Het is zo belangrijk om trauma op te ruimen, voordat het verder overspringt.
Erkennen dat mijn pijn en verdriet misschien niet van mij, maar van mijn moeder is, was voor mij al een enorme eyeopener. Nog altijd is er een stem in mijn hoofd die zegt dat het onzin is. Dat je voor je klachten altijd wel een verklaring bij je ouders kunt verzinnen, als je maar hard genoeg zoekt. Maar misschien is dat ook wel mijn eigen ongemak. Het voelt raar om het trauma van iemand ‘op te eisen’ alsof het van jou is. Maar het geeft me wel de kans om het te gaan verwerken.”
Bron: Libelle >>
