Luister naar je lijf: opgekropte emoties vinden altijd een weg naar buiten
Er komt steeds meer interesse voor hoe ons lijf met emoties omgaat, merkt journalist Franke van Hoeven. Een compleet nieuwe manier van kijken, waarbij we eindelijk ontdekken hoe belangrijk ons lijf is voor ons welzijn. “Het lichaam is in the lead. Zit je lekker in je lijf, dan zit je lekker in je hoofd.”
De Nederlandse Psychiater Bessel van der Kolk schreef het boek The body keeps the score (Traumasporen). Het gaat over hoe psychologische trauma’s zich manifesteren en opslaan in het lichaam. Van der Kolk beschouwt het lichaam als cruciaal voor het beleven en verwerken van emoties. Het boek is al acht jaar oud, maar staat nu opeens in de The New York Times Best Sellers-lijst. Er zijn meer dan drie miljoen exemplaren van verkocht.
In een interview met NRC vertelt de auteur onlangs verrast te zijn door het plotselinge succes van het boek. Hoe komt het dat dit onderwerp nu opeens zo leeft? Heeft de coronacrisis onze interesse gewekt in de invloed van emoties op het lichaam? En hoe werkt dat precies, het opslaan van gevoelens in je lichaam? Diverse professionals uit verschillende disciplines leggen het uit.
Existentiële vragen
Francoise Verhoef-Van Sliedrecht heeft wel vermoeden waarom het boek nu ineens zo’n hit is. Ze is fysiotherapeut, haptonoom, psychosomatisch, ontspannings-, traumatherapeut en werkt als lichaamsgericht therapeut. Ze geeft lezingen Als het lichaam praten kon, waarin ze mensen leert om lichamelijke klachten in een breder perspectief te zien en legt uit welke diepere betekenis er achter klachten kan zitten. Verhoef-Van Sliedrecht: “We worden ons steeds bewuster van het feit dat lichaam en geest met elkaar verbonden zijn. Toen ik twintig jaar geleden begon, was ontspanningstherapie iets zweverigs. Inmiddels zijn begrippen als meditatie, mindfulness en yoga redelijk ingeburgerd. Veel mensen worden zich bewust van de lichamelijke invloed van stress en de manier waarop dat onze gezondheid beïnvloedt. Daarnaast wordt er steeds meer bekend over trauma en het effect dat dit heeft op ons dagelijks functioneren. Bessel van der Kolk is daarin een pionier.”
“’Het lichaam is af en toe zwak, moe of ziek… het is niet perfect’
Verhoef-Van Sliedrecht is van mening dat wij in onze maatschappij de ratio hebben overgewaardeerd, waarbij de mannelijke visie, met nadruk op de structuur, analyse en doelgericht handelen, centraal staat. “Het vrouwelijke aspect, voelen, emoties, het lichaam heeft daardoor een ondergewaardeerde plek gekregen.” Dat heeft geleid tot een disbalans: “Mannen leren dat ze niet ‘zwak’ mogen zijn, vrouwen moeten ‘perfectie’ nastreven. Maar het lichaam is af en toe zwak, moe of ziek. Het is niet perfect.”
Volgens haar zijn het vaak de momenten van crisis (corona, maar ook een scheiding of overlijden van een naaste) waarin we écht gaan zoeken naar oplossingen en antwoorden. Verhoef-Van Sliedrecht: “Ik zie bij veel mensen een bewustwordingsproces plaatsvinden. Existentiële vragen werden daarmee het afgelopen jaar een stuk belangrijker: ‘Wie ben ik?’ en ‘Wie wil ik zijn?’.”
Hoofden op pootjes
Ook loopbaancoach Fiona Kloosterman zag dit jaar meer cliënten met problemen bij haar komen. “Mensen zijn het afgelopen jaar uit hun patronen gerukt. Ze zaten een jaar lang thuis, zonder afleiding, dicht op elkaar, met kinderen erbij, thuis werkend. Er zijn zoveel veranderingen geweest, dat mensen niet meer onder zichzelf uit konden. Voor sommigen werd de pijn zo groot, dat verstoppen niet meer mogelijk was.”
Kloosterman geeft lichaamsgerichte therapie: “Voor mij betekent dat: het lijf betrekken bij wat je aan het doen bent. Vóél het maar. Als mensen bij mij komen met een loopbaanprobleem, vraag ik als een van de eerste dingen: wat voel je? Veel cliënten blijken pijn in hun nek, kramp in hun schouders of rugpijn te hebben.”
Vervolgens probeert ze haar cliënten bewust te maken van het verband tussen lichaam en geest. “Ik laat ze tegen hun buik praten, of vraag ze hun buik te tekenen. Ook probeer ik situaties na te bootsen. Zegt iemand bijvoorbeeld: “Ik voel me klemgezet door mijn baas”, dan zet ik diegene ‘klem’ tegen de muur. Meteen komen de emoties naar boven die ze in die werksituatie voelen. Dan krijg je een ander gesprek dan als je op rationeel niveau het verhaal gaat zitten nabouwen dat je een week eerder aan je baas hebt verteld.”
“’Een verergering van eczeem kan een lichamelijke uiting van emoties zijn’
Volgens haar zijn we ‘hoofden op pootjes’ geworden. “In onze westerse samenleving is het hoofd belangrijker. Daarnaast schakelen we liever onze emoties uit als we gaan werken. Ik probeer die signalen van het lichaam weer voelbaar te maken, zodat cliënten niet meer over hun grenzen gaan. Voelen én uiten, dat is het doel.”
Het lijf liegt niet
Huisarts en coach Inge Kroese probeert haar patiënten bewuster te maken van hun lichaam. Ze schreef er de blog Je lijf vertelt waar het knelt over. “In de medische wetenschap zijn psyche en lichaam gescheiden, maar ik geloof niet dat het zo werkt. We hebben buikpijn van de stress, we blozen, onze harten gaan sneller kloppen in een spannende situatie. Dat zijn lichamelijke reacties op emotionele ervaringen. Alles wat we meemaken, slaan we op in ons lichaam. Alles is één geheel. Onze fysieke reactie op gebeurtenissen is er sneller dan de gedachte. Daarna komt de ratio. Met onze eigen gedachten kunnen we onszelf dingen wijs maken, maar je lijf liegt nooit. De fysieke reactie is er, of je het nu wilt of niet.”
In haar praktijk ziet ze daar de gevolgen van: “Een verergering van eczeem kan bijvoorbeeld een lichamelijke uiting van emoties zijn. Emoties zijn niets anders dan gevoelens die ervaren willen worden. Als je die gaat wegstoppen, omdat het ongemakkelijk voelt, of omdat je hebt geleerd dat je die niet mag uiten, vinden die gevoelens wel een andere weg naar buiten. Onderdrukte emoties kunnen dus leiden tot fysieke klachten. Vooral negatieve emoties, de drie b’s van bang, bedroefd, boos, daar geven we in onze westerse maatschappij liever niet genoeg ruimte aan.” Jammer, volgens Kroese, want boosheid bijvoorbeeld geeft veel levenskracht. “In contact met een ander is boosheid enorm puur. En als de emotie authentiek is, kan een ander dat altijd handelen, altijd. Daar ben ik van overtuigd. Het woord emotie komt van emovere, letterlijk: ergens uit bewegen. Emotie hoeft alleen maar beleefd te worden, een weg naar buiten te vinden.”
Opgeslagen trauma’s
Robin Bhaggan is revalidatietherapeut en is gespecialiseerd in rugklachten. Ook vanuit zijn discipline merkt hij dat er meer focus voor opgeslagen emotie in het lichaam komt. Hij is bezig met het boek Van rugklacht naar rugkracht dat eind juni verschijnt. Bhaggan heeft veel interesse in onderzoeken naar de fascia: het netwerk van vliezen die om onze spieren heen zitten (bindweefsel). Uit wetenschappelijke onderzoeken die de afgelopen jaren zijn gedaan, blijkt dat daar trauma’s en bijbehorende sensaties in opgeslagen kunnen zitten.
“’Zit je lekker in je lijf, dan zit lekker in je hoofd’
Bhaggan: “De fascia loopt door je hele lijf. Dat maakt dat je niet één plek in je lichaam hebt waar een probleem zit, maar dat alles met elkaar verbonden is. Het holisme is lang gezien als vaag en wappie, maar inmiddels wordt het steeds serieuzer genomen. In mijn praktijk kijk ik waar blokkades zitten en hoe die kunnen worden opgeheven. Dat kan op verschillende manieren. Zo behandelde ik ooit het been van een mevrouw, die vervolgens enorm moest huilen. Zelf wist ze niet zo goed waarom. Later bleek dat ze veel had meegemaakt in haar jeugd, en deze behandeling had volgens haar nog een laatste restje verdriet bij haar losgemaakt. Ze heeft er daarna nooit meer last van gehad. Een gedachte komt en gaat, precies wanneer hij er zin in heeft. Een gevoel komt en gaat, precies wanneer hij er zin in heeft. Het lichaam is daar het vehikel voor, dat beginnen we steeds meer te beseffen. Het lichaam is in the lead. Zit je lekker in je lijf, dan zit lekker in je hoofd.”
Liever voor je lichaam
Lisette Thooft schreef onlangs het boek Vrienden worden met je lijf, lichaamsbewustzijn als levensbelang. Ze is rebalancer en merkte in haar praktijk hoe negatief cliënten over hun lichaam praten. Thooft: “Vrienden worden met je lijf, dat is waar het om gaat. Ik merkte dat mensen zo negatief en agressief over hun lichaam praten, ‘die vette pens’, ‘die stomme rug die niet meewerkt’… Je wordt daar niet beter van, en het is zo onterecht. Je lichaam is net als je onderbewuste: het werkt niet tegen je, maar vóór je. Dat is een alternatieve visie op gezondheid: niet elk symptoom wegtoveren, maar accepteren en onderzoeken wat er met je lichaam aan de hand is als je pijn hebt. De materialistische visie op het lichaam is zo extreem geworden, dat het nu vanzelf weer de andere kant op gaat. Nu beginnen we te beseffen dat de manier waarop we nu met ons lichaam omgaan niet kan kloppen. We zijn geen auto’s waar je even de binnenbanden van kunt plakken. Het lichaam lijkt een ding geworden, afgesneden van de rest. Je wordt gereduceerd tot tumor, lever, maag, maar je bent een heel mens.”
We worden opgevoed om te kijken naar prestaties en uiterlijk: “Weeg je niet te veel, ben je wel soepel genoeg, heb je wel genoeg passen gezet. Onze hele cultuur is ervan doordrenkt. Ik probeer met mijn boek mensen de andere kant op te ‘hersenspoelen’. Je kunt denken: ik heb een buikje, wat moet ik eraan doen om ervan af te komen, maar ook: kennelijk heb ik dat buikje op dit moment nodig in mijn leven, dat verdwijnt wel weer. Of niet.”
Als je ontspant en vriendelijker gaat denken, wordt je leven niet zozeer makkelijker, maar wel echter, dieper en authentieker. Thooft: “Dan komt de emotie los. In bindweefsel zit oude emotie, en als je gaat ontspannen, kan dat loskomen. Ik ben dol op schouders, daar zit veel in. Ik zeg ook weleens tegen mijn cliënten ‘vraag eens aan je schouder: hoe gaat het met je?’. Dan zeggen ze bijvoorbeeld: ik voel met niet gehoord, zoals ikzelf vroeger als kind. Daarna zit zo’n schouder echt losser. Alles in je lichaam is niet alleen fysiek, maar ook psychisch. Als je vriendelijker over je eigen lichaam denkt, krijg je direct een beter gevoel.”
Opluchting
Als je je daar bewust van wordt, is dat niet altijd een prettige fase. Thooft: “Je gaat van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam. Dan voel je die stroeve schouder, de pijn in je buik van de spanning, kramp in je borstkas van hartepijn. Pas na een tijd wordt het minder pijnlijk. Halsstarrig, hardnekkig, je poot stijf houden, je hoofd overeind kunnen houden: het komt allemaal ergens vandaan.”
Volgens Thooft draait het allemaal om zelfcompassie. “Dat je voelt en accepteert: ik ben maar een mens. Ik ben niet perfect, ik kan niet perfect zijn. Als je lief bent voor je lijf, ga je makkelijker voelen. En gevoelens gaan weer voorbij. Als klein kind kunnen gevoelens overweldigend zijn, maar als volwassen persoon kun je die gevoelens dragen. Gevoelens zijn minder dramatisch dan we denken. Je voelt het, het gaat voorbij, en daarna volgt de opluchting.”
Tot slot. Bewustwording: de eerste stap. Waar begin je?
Als mensen bewuster van hun lichaam willen worden, wat kunnen ze dan doen? Kloosterman: “Als je een probleem hebt, kijk dan eens rustig: wat voel ik in mijn lijf? Breng je aandacht naar de pijnlijke plek: waar zit het, wat doet het daar?”Kroese: “Let op je ademhaling. Waar gaat je lucht heen in je lichaam, stokt het ergens? Yoga en meditatie kunnen daarbij helpen. Yoga op recept, haha!”
Bhaggan: “Veel mensen lopen blokkades op, omdat ze in een keurslijf worden gestopt. Zo is er niet één goede manier om te bewegen. Kijk wat goed voelt voor jou. Squat op je eigen manier, zwem op je eigen manier, loop op een manier die goed voelt.”
Thooft: “Sta eens stil bij hoe je over je lichaam praat. Wees vriendelijk tegen je lichaam: ‘mijn lieve nek’, ‘mijn prachtige buik’, ‘mijn trouwe benen’. Zie je lichaam als een schuw wezentje, een kind.”
Bron: Eva Jinek >>
