Nee, verkrachters bespringen je niet als een roofdier: tien mythes over seksueel geweld doorprikt
‘Hij kwam niet aan zijn trekken, zeker?’ of ‘Vrouwen willen toch stiekem verkracht worden?’ Over seksueel misbruik doen nog steeds hardnekkige mythes de ronde. De Morgen doorprikt er tien, met de hulp van een expertenpanel.
‘Klaarkomen tijdens een verkrachting? Dan vind je het stiekem lekker’
Verkrachting en opwinding: het lijken twee onverenigbare termen, maar toch vallen ze soms samen. Tenminste, als het gaat over de lichamelijke reacties die met opwinding geassocieerd worden. Een erectie krijgen, vochtig worden of klaarkomen kan ook op momenten van extreme stress of angst. Slachtoffers voelen zich er doorgaans schuldig om, maar kunnen er weinig aan doen. Zulke reacties worden biologisch aangestuurd en gebeuren buiten hun wil om.
In het geval van vrouwen is het vochtig worden een natuurlijke reflex van de vagina, om zich tegen verwondingen te beschermen. Ook mannen kunnen ongewenst een erectie krijgen, bijvoorbeeld tijdens een rit over een hobbelige weg of na een aanraking door een arts. Dat heeft helemaal niets met seks te maken. Het zijn gewoon ongecontroleerde reacties op niet-erotische prikkels. Ze staan, zowel bij mannen als vrouwen, volledig los van het mentale en zeggen niets over toestemming of genot.
‘Niks zeggen is ja zeggen’
‘Ik heb haar niet verkracht, ik heb haar verkeerd begrepen.’ Zo’n uitspraak duikt weleens op als het over seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat. Het suggereert dat er een communicatieprobleem is tussen de twee betrokken personen. Iemand die bijvoorbeeld vindt dat de ander niet duidelijk genoeg nee zei tegen een vrijpartij. Of iemand die ervan uitging dat sms’en over orale seks betekent dat je ook orale seks wil.
Wederzijdse toestemming is nochtans essentieel bij seksuele handelingen. Ze zullen immers mee bepalen of er sprake is van een misdrijf als verkrachting. Ga bij elke nieuwe handeling dus na bij je partner: wil hij of zij dit wel? Dring ik mezelf niet op? Als de ander zijn of haar toestemming niet expliciet duidelijk maakt en zich bijvoorbeeld in stilzwijgen hult, ga dan niet uit van een ‘ja’, maar onderzoek. Vraag ‘Is dit oké?’ of ‘Vind je dit leuk?’
Iemand kan ook op een non-verbale manier toestemming geven. Maar daar moet je wel omzichtig mee omspringen. Denk bijvoorbeeld niet dat een ‘ja’ een ‘ja’ op alles is. Iemand die gretig tongzoent, heeft niet per se zin in meer. Evengoed wil iemand die strelen toelaat, niet per se zijn of haar kleren uit. Zo’n nee moet je respecteren. Altijd. Dus ook als die vlak voor de handeling ineens verandert. Sowieso: wie onder invloed is van alcohol of drugs kan geen toestemming verlenen.
‘Wie verkracht wordt, verweert zich’
‘Heb je je dan niet verdedigd?’ Die vraag horen slachtoffers van verkrachting geregeld. Velen denken dat ze zich, zoals in een film, met hand en tand verzetten tegen de dader. Een schop in het kruis, een klap tegen het hoofd, een worsteling over de grond. Maar in de realiteit reageert elk slachtoffer anders.
Sommigen verweren zich wel degelijk tot ze niet meer kunnen (de fight-reactie), sommigen slaan op de vlucht (flight), maar evengoed zijn er veel mannen en vrouwen die door de grote stress die ontstaat tijdens een verkrachting of aanranding zo angstig zijn dat ze ‘bevriezen’ (freeze). Hun lichaam verlamt op zo’n moment zodanig dat ze zelfs geen nee meer kunnen zeggen. Nog minder bekend is dat sommige slachtoffers reageren door te participeren. Ze doen met de dader mee, in de hoop erge letsels te voorkomen (fawn).
Niemand kan voorspellen wat zijn of haar reactie zou zijn. Sowieso geldt: geen enkele reactie is ‘juist’ of ‘fout’.
‘Verkrachters zijn mensen die niet aan hun trekken komen’
Ze zijn slaaf van hun hoge libido, hebben te weinig seks en ze kunnen zich op een bepaald moment niet meer inhouden. Vaak wordt aangenomen dat bij een verkrachting of aanranding van de eerbaarheid seksuele motieven spelen. Dat is soms zo. Denk maar aan een date rape: iemand vraagt een jongen of meisje mee op stap, er wordt fijn gebabbeld en geflirt, en daarna ontstaat het idee dat de avond in schoonheid (lees: in bed) moet eindigen. Maar volgens experts is dat zeker niet de meest voorkomende verklaring.
Haat en wraak liggen veel vaker aan de basis. Zulke gevoelens kunnen bijvoorbeeld ontstaan omdat iemand net is gedumpt, een partner is vreemdgegaan… Als er in zulke gevallen seksueel misbruik volgt, dan heeft dat weinig met een tekort of onweerstaanbare nood aan seks te maken. Het misbruik is dan een uiting van haat of wraak. Een vergelding, als het ware.
‘Verkrachters bespringen je als een roofdier vanuit een bos’
Iemand die zich schuldig maakt aan seksueel geweld, moet wel op de een of andere manier abnormaal of anders zijn. Het is een gangbare gedachte, maar ze klopt niet. Daders zijn meestal geen onbekende of enge mensen. Integendeel. Onderzoek wijst uit dat dader en slachtoffer vaak al een voorgeschiedenis hebben. In drie op de vier gevallen kennen ze elkaar, bijvoorbeeld als partners, familieleden, collega’s of vrienden.
Toch hebben veel mensen moeite met dat beeld. Een knappe en sympathieke man met een goede job en fijn gezin die seksueel grensoverschrijdend gedrag stelt? Dat krijgen we maar moeilijk gerijmd in ons hoofd.
Voor alle duidelijkheid: er is niet één profiel van zedenpleger. Het gaat om gewone mensen – dus ook soms vrouwen – met heel verschillende achtergronden en persoonlijkheidskenmerken. Een heel heterogene groep dus: het enige wat ze gemeen hebben is dat ze een seksueel delict hebben gepleegd.
We weten niet hoe talrijk ze zijn, omdat er amper data bestaan over wie een verkrachting pleegt. We hebben enkel het aantal aangiftes per jaar (een recordaantal van 4.664 in 2019) maar die vormen slechts een beperkt beeld omdat slechts een minderheid van de slachtoffers naar de politie stapt.
‘Wie verkracht is, dient meteen een klacht in’
Het zou goed zijn mochten alle slachtoffers van seksueel geweld naar de politie stappen. Want het kan helpen bij de verwerking en kan voorkomen dat de daders zich opnieuw schuldig maken. Maar de praktijk leert iets anders. Naar schatting doet 90 procent van de slachtoffers geen aangifte.
Soms vinden ze het ook moeilijk zichzelf als slachtoffer te zien. Omdat ze zich bang, schuldig of beschaamd voelen, of vrezen dat een en ander erger wordt. Je mag dat als buitenstaander onterecht vinden, het verandert weinig voor de slachtoffers zelf. Die geven, zo benadrukken experts, best op hun eigen manier en tempo de feiten een plaats.
Wie geen aangifte wil doen, wordt wel aangeraden om zo snel mogelijk naar een Zorgcentrum na Seksueel Geweld te gaan. Daar wordt meteen een forensisch onderzoek gedaan en wordt die staalname in beslag genomen. Op die manier heb je als slachtoffer iets van bewijs in handen, moest je later alsnog naar de politie willen. Hierna heb je zes maanden de tijd om klacht neer te leggen.
‘Het valt wel mee, dat seksueel geweld in België’
Helaas, deze reeks gaat niet over een uitzonderlijk fenomeen. Seksueel geweld komt vaak voor, in alle lagen van de bevolking. De kans is reëel dat iemand uit jouw eigen omgeving ooit slachtoffer werd. De afgelopen tien jaar zijn er jaarlijks meer dan 3.000 verkrachtingen bij de politie aangegeven: bijna tien per dag. Voor aanrandingen gelden min of meer dezelfde cijfers.
Belangrijk om te weten is dat deze aangiftes het topje van de ijsberg vormen. De meeste slachtoffers stappen helemaal niet naar de politie. Veel feiten blijven met andere woorden onder de radar. Een van de meest recente bevragingen naar seksueel geweld in ons land werd eind vorig jaar georganiseerd door Amnesty International. Zij bevroegen 2.300 Belgische 15- tot 75-jarigen. 20 procent van de bevraagde vrouwen en 14 procent van de bevraagde mannen gaf daarin aan ooit verkracht te zijn.
‘Er zijn vrouwen die graag eens verkracht willen worden’
Fantaseren over een man die je dwingt tot seks: er zijn best wel wat vrouwen die dat doen. Dat wil nog niet zeggen dat ze iets gelijkaardigs in het echte leven willen. Nochtans geloven sommige mannen dat wel. Ze zijn ervan overtuigd dat vrouwen ‘diep vanbinnen’ agressieve of denigrerende seks willen, maar dat niet luidop durven zeggen ‘omdat zoiets niet hoort’. Het zorgt mee voor het idee: een vrouw zegt ‘nee’, maar bedoelt eigenlijk ‘ja’.
Dat is een kwalijke gedachte, want op die manier wordt misbruik goedgepraat. Er is een groot verschil tussen een fantasie- en echte wereld. In haar hoofd kan een vrouw het gespeelde geweld op eender welk moment stopzetten. Zij beslist. Maar bij echt seksueel geweld is dat natuurlijk niet zo. Daar verliest ze net alle controle.
‘Een prostituee kun je niet verkrachten’
Ons land telt duizenden sekswerkers en ook zij kunnen seksueel geweld ervaren. Het is niet omdat ze hun geld verdienen met seksuele handelingen, dat alles kan en mag. Pooiers en klanten kunnen zich wel degelijk schuldig maken aan grensoverschrijdend gedrag. Sekswerkers kunnen dus even goed verkracht of aangerand worden. Rechtbanken hebben in ons land al verschillende veroordelingen uitgesproken.
‘Wie als kind misbruikt is, gaat later zelf misbruiken’
Een kind misbruiken: wie doet dat in godsnaam? Voor wat onbegrijpelijk is, gaan mensen op zoek naar verklaringen. Een van de zogenaamde verklaringen is dat daders van seksueel misbruik als kind zelf slachtoffer zijn geweest. Daarbij gaan mensen ervan uit dat iemand via misbruik op jonge leeftijd leert dat seksueel grensoverschrijdend gedrag normaal is. En dus later precies hetzelfde zal doen.
Deze redenering gaat te kort door de bocht. Zeker niet elke zedenpleger is ooit zelf misbruikt. De impact van seksueel geweld als kind op latere leeftijd is trouwens heel moeilijk in kaart te brengen. Er zijn misbruikte kinderen die later feiten plegen, maar er zijn ook misbruikte jongens en meisjes die als volwassene opnieuw slachtoffer worden. Maar het is even goed mogelijk dat er later nooit opnieuw sprake is van seksueel geweld.
(Bronnen: gesprekken met experts, verslagen van de Hoge Raad van Justitie, ‘Alleen ja telt’ van Liesbeth Kennes, ‘Hoe legaal te flirten’ van Liesbet Stevens, seksueelgeweld.be, allesoverseks.be)
Bron: De Morgen >>
