Seksuele intimidatie op de werkvloer? Dit kun je ertegen doen
© GETTY
Ineens legt je baas een hand op je been of net iets te laag in je rug. Of je collega noemt jou consequent ‘die lekkere blonde.’ Seksuele intimidatie op de werkvloer komt nog altijd regelmatig voor: 1 op de 13 Nederlanders krijgt ermee te maken. Wat kan je in zo’n geval het beste doen?
Als Danielle 14 jaar oud is krijgt zij een bijbaantje bij een opticien. Alles lijkt goed te gaan, tot haar baas haar vraagt mee te helpen bij een andere zaak die te kampen heeft met een personeelstekort. Nietsvermoedend gaat zij aan de slag bij de opticien, een man van middelbare leeftijd. “Het was rustig en ik vroeg of ik iets kon doen. Hij zei: ‘Ja dat kan wel, maar dat wordt dan na werktijd’.” Danielle vindt deze opmerking wel vreemd, maar besluit hem verder te negeren. Tot de opticien voorstelt om haar ogen op te meten, aangezien het toch heel rustig is in de winkel.
‘Ik was 14 en durfde niet tegen hem in te gaan’
Ze gaat met hem mee in het daarvoor bedoelde kamertje en hij draait de deur op slot. “Ik was 14 en durfde niet tegen hem in te gaan. Hij legde een hand op mijn been en die kroop steeds verder omhoog.” Danielle slaat zijn hand weg, weet het slot open te krijgen en rent het kamertje uit. Als ze weer in de winkel staat, begint ze hard te huilen. Ze vertelt aan klanten die op dat moment de winkel in komen lopen dat ze ziek is. Zij vragen de opticien om haar naar huis te sturen. “Ik heb het thuis meteen aan mijn ouders verteld. Die hebben contact opgenomen met de manager van mijn eigen filiaal. Er zijn toen vervolgstappen genomen en er is een onderzoek geweest waar ik niet veel mee te maken heb gehad.”
Goed gehandeld
Danielle – nu 32 – heeft vandaag de dag geen last meer van dit incident, maar nu zij zelf kinderen heeft, kijkt zij er vol walging op terug. “Ik voel me er op zich prima over. Ik heb geen blijvende schade opgelopen. Ik kon nog helder nadenken en een ontsnappingsplan bedenken. Maar als ik er nu op terugkijk, denk ik: hoe vies dat je zoiets bij een 14-jarige doet, als je zelf dik in de veertig bent.” Ze is wel tevreden met hoe er destijds gehandeld is. “Mijn werkgever is er goed achteraan gegaan en de opticien in kwestie is ontslagen.” Ze is achteraf blij dat ze zelf ook direct actie heeft ondernomen. “Vertel het aan een vertrouwenspersoon of je familie. Ga het vooral niet bij jezelf zoeken of jezelf de schuld geven.”
Arbeidsrecht advocaat Mirjam Decoz bevestigt hoe belangrijk het is om je uit te spreken als je te maken krijgt met seksuele intimidatie op de werkvloer. Decoz heeft zich gespecialiseerd in zaken waarin integriteit of ongewenste omgangsvormen aan de orde zijn. Ze staat niet alleen werknemers bij in de klachtprocedure, maar adviseert ook werkgevers bij het opstellen en implementeren van een beleid op dit gebied en is voorzitter van klachtencommissies bij meerdere bedrijven. Wij vroegen haar naar concrete stappen die je kan nemen als je te maken krijgt met seksuele intimidatie op de werkvloer.
Wat is seksuele intimidatie?
Een van de obstakels die zich daarbij voordoen, is dat het soms moeilijk te bepalen is waar de grens ligt. Gaat die hand op jouw bovenbeen of die ene opmerking al te ver? Soms kan het heel duidelijk zijn, maar vaak is het een glijdende schaal. Grapjes en complimenten kunnen snel omslaan in grensoverschrijdend gedrag. Volgens Decoz is seksuele intimidatie omschreven in de wet als ‘gedrag met een seksuele connotatie’. “Een arm om een collega slaan die net zijn moeder is verloren, kan troostend bedoeld zijn. Maar een gemiddeld mens weet goed het verschil te merken tussen die troostende arm en een met een andere intentie.”
Een ander element van de definitie is dat je door gedrag in je waardigheid wordt aangetast, omdat het gedrag vernederend of kwetsend is. Hierdoor voel je je namelijk onveilig in je werkomgeving.
‘Je komt terecht in een tosti-ijzer: je zit aan twee kanten klem’
Als jij bijvoorbeeld wordt aangeduid als ‘die ene met de lange benen’, kan dit een vorm van seksuele intimidatie zijn, zo stelt Decoz. “Als er zo over jou gesproken wordt, word je aangetast in je waardigheid. Dit kan komen door zowel opmerkingen of fysieke gebaren als blikken. Er zijn verschillende uitingsvorming.” Het kan helpen om met vrienden of andere dierbaren over jouw ervaringen te praten. Zo voel je je gehoord en kan je peilen of er inderdaad raar gedrag heeft plaatsgevonden. “Zorg goed voor jezelf en wees je bewust van het feit dat jij bepaald gedrag niet prettig vindt”, adviseert Decoz. “Bespreek het met je partner, familie of vrienden zodat ze je kunnen helpen bepalen wat is normaal is en wat niet.”
Het is belangrijk om te zorgen dat je steun hebt, hoe ingewikkeld dit ook kan zijn. Volgens Decoz durven veel mensen bijvoorbeeld niet aan hun partner te vertellen wat hen overkomt op werk omdat een partner vanuit emoties kan reageren. “Een partner kan bijvoorbeeld boos reageren dat mensen van zijn vrouw af moeten blijven.” Dit is niet altijd de reactie waar je op zit te wachten als jou iets naars is overkomen. “Een vrouw komt dan in een tosti-ijzer terecht: op je werk zit je klem en thuis kan je niet je ei kwijt.” Uiteraard geldt dat voor mannen die met seksuele intimidatie op hun werk te maken krijgen precies hetzelfde.
Zelfzorg
Naast het zoeken van steun, is het belangrijk dat je eventueel bewijs veiligstelt. Advocaat Decoz raadt aan om zoveel mogelijk bij te houden wat jou overkomt en dit ook aan anderen te communiceren. “Als er appjes zijn, bewaar die dan en gooi ze niet weg. Dit kan namelijk bewijs zijn.” Zorg ook dat je niet alleen mensen vertelt wat jou overkomt, maar zorg voor schriftelijk bewijs. “Schrijf zo snel mogelijk op wat jou overkomt in de vorm van een dagboek. Hou bij wat jou precies overkwam en op welke datum dit gebeurde. Je kan het ook appen aan een vriend of vriendin.” Herinneringen vervagen en met goede notities blijven details helder. “Het is een vorm van zelfzorg, want als je bewijs weggooit sta je 1-0 achter”, zo stelt Decoz. “Vaak zijn collega’s wel bereid te verklaren in een klachtonderzoek, maar dan ben je afhankelijk van iemand anders.”
Waar kan je terecht
Het tijdig aanpakken van ongewenst gedrag kan verdere escalatie voorkomen. Als het niet te ernstig is, kan gewoon aanspreken een uitstekend middel zijn. “Dat kan met een knipoog. Zeg bijvoorbeeld: lees jij het beleid er nog maar eens even op na”, aldus Decoz. Weet jij niet goed hoe je iemand het beste kan aanspreken? “De vertrouwenspersoon op je werk kan je tips en tricks meegeven om zelf iets op te lossen. Ook kan zo iemand functioneren als een filter en je behouden voor te grote stappen. Of juist andersom: wat zit jij klem, laten we kijken wat er mogelijk is.”
Mocht jouw werkgever om welke reden dan ook geen degelijk vertrouwenspersoon hebben, valt hier omheen te werken. “Het is mogelijk om via een arbodienst een abonnement af te sluiten bij een vertrouwenspersoon”, adviseert Decoz. “Je hoeft alleen te betalen als je diegene ook daadwerkelijk nodig hebt. De kans zit er dik in dat je werkgever dat wil doen: zij hebben namelijk ook baat bij een goede klachtafwikkeling. Geef je werkgever de kans om het intern op te lossen.” Hier kan je alles lezen over hoe een vertrouwenspersoon je kan helpen.
Kan je blijven?
Kan je na het indienen van een klacht over seksuele intimidatie bij je werkgever blijven? “Als je gelijk hebt gekregen, zou je gewoon je baan moeten kunnen houden”, legt Decoz uit. Maar in de praktijk blijken de arbeidsverhoudingen daarna vaak verstoord te zijn. In twee derde van de klachten die zij behandelt, loopt het uit op een beëindiging van de arbeidsrelatie.
En als voorzitter van klachtencommissies merkt zij goed hoe veel stress zo’n onderzoek veroorzaakt. “Ook na het indienen van een klacht denkt een slachtoffer: ‘Nou sorry, maar bij dit bedrijf wil ik niet meer werken’.” Decoz is van mening dat er momenteel nog te weinig wetgeving is die een klachtenonderzoek in goede banen leidt. Dan wordt het bijvoorbeeld onzorgvuldig of niet grondig genoeg aangepakt, waardoor niet alle feiten boven water komen. Terwijl het juist zo belangrijk is dat een slachtoffer zich serieus genomen voelt. “Je moet zorgen dat diegene zich gesteund en geholpen voelt, zodat hij of zij kan aanblijven.”
Verlaagde drempel
Een goede vertrouwenspersoon en een strak georganiseerde klachtenregeling kunnen de drempel voor vrouwen en mannen om zich uit te spreken, verlagen. Je weet dan als werknemer dat je melding of klacht serieus wordt genomen en het werkt bovendien preventief. Ook na de opkomst van de #MeToo-beweging in 2017 blijft het namelijk knap lastig om een melding te maken van seksueel overschrijdend gedrag. En bij lang niet iedereen loopt het zo goed af als bij Danielle. Ondanks dat zij tevreden is met hoe haar klacht behandeld is, heeft het incident zijn sporen achtergelaten. “Ik durfde een tijd niet alleen te zijn met volwassen mannen. Wanneer ik alleen was met iemands vader dacht ik al snel: oei, hij zou toch geen rare dingen doen.”
Ook een klein incident kan een grote impact hebben. Maar je machteloos voelen, hoeft niet: zoek steun, verzamel bewijs, maak het bespreekbaar en praat zo nodig met een vertrouwenspersoon. Dan weet ook een dader dat zijn of haar blikken, opmerkingen of handtastelijkheden echt te ver gaan en dat je bereid bent om voor jezelf op te komen.
Bron: evajinek.nl
