Hulp aan vrouwen die seksueel misbruik hebben meegemaakt
Vrouwen die in hun jeugd misbruikt zijn, vinden het moeilijk om dat te bespreken. Onderzoek laat zien dat vrouwen gemiddeld zestien jaar wachten voordat ze, uit eigen beweging, met iemand over hun ervaring praten. Ze voelen zich schuldig, schamen zich ervoor, zijn bang om niet geloofd te worden, of leggen zelf geen verband tussen hun problemen en het vroegere misbruik. Het eerder signaleren van de (late) gevolgen, en daar adequaat op reageren vanuit de gezondheidszorg en hulpverlening, kan voorkomen dat problemen escaleren. Zo kan het remmen van de wens, van mensen met misbruikervaringen, om hier over te praten, contraproductief werken en de klachten juist versterken.
Signaleren
Er bestaan veel algemene signalen die kunnen wijzen op seksueel misbruik in de jeugd. Deze kunnen onderverdeeld worden in
- de gevolgen van seksueel misbruik,
- verhoogd zorggebruik en consumptie van medicatie en
- de communicatie tussen professional en cliënt.
1. Gevolgen van seksueel misbruik
- (chronische) posttraumatische stressstoornissen (PTSS), angststoornissen en depressie,
- vermijdingsgedrag,
- zelfbeschadigend gedrag,
- seksuele problemen,
- een negatief zelfbeeld,
- relatie- en interpersoonlijke problemen,
- herhaald slachtofferschap,
- medische onverklaarbare klachten.
In het algemeen geldt dat hoe jonger het slachtoffer is, hoe dichterbij de pleger staat en hoe langer het geweld duurt, des te ernstiger de gevolgen zijn. Als een kind seksueel misbruikt wordt door een bekende pleger, zoals de eigen (stief)vader, dan beïnvloedt dat de hele verdere ontwikkeling. Het gebrek aan veiligheid en stabiliteit zorgt voor tal van problemen in de ontwikkeling van kind tot volwassene, met name op het terrein van de hechting. Wanneer het gaat om herhaaldelijk en/of langdurig meemaken van seksueel misbruik dan kan dit chronisch (ook wel type-II) trauma tot gevolg hebben, waarbij PTSS op de voorgrond staat.
2. Zorggebruik
- Een deel van de slachtoffers maakt beduidend vaker gebruik van de zorg. Zij melden zich tweemaal zo vaak met zogenaamde ‘vage klachten’ bij de huisarts.
- Er is een grote groep die allerlei vormen van zorg mijdt of onnodig uitstelt, vooral die medische zorg waarbij lichamelijk contact nodig is. De triggers, flashbacks en herbelevingen (zie begrippenlijst) zijn zeer waarschijnlijk de oorzaak van het zorg-mijdende gedrag dat cliënten vertonen.
- Verder is er een hoger gebruik van medicatie, zoals pijnstillers, antidepressiva en slaap- en kalmeringsmiddelen.
3. Communicatie tussen professional en cliënt
- In het contact met professionals kunnen ‘triggers’ spelen die vrouwen angstig maken, ook voor herhaling van het misbruik. De gevoeligheid van cliënten voor dit soort zaken kan sterk wisselen. Dit speelt vooral in het contact met professionals die zorg verlenen ‘aan het lichaam’, zoals bij het uitkleden, lichamelijk contact en lichamelijk onderzoek, het innemen van ondergeschikte lichaamshoudingen en het gebruik van latex handschoenen. De triggers spelen dus vooral in het contact met artsen en paramedici (tandartsen, verloskundigen, verpleegkundigen), maar kunnen ook veroorzaakt worden door uiterlijk, geuren, bewegingen en beroepshouding.
- Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de uitleg over de noodzaak van het onderzoek of procedures. Ook helpt het wanneer er tijdens het onderzoek doorlopend wordt gecommuniceerd en de cliënt wordt gerustgesteld en geïnformeerd over wat er gaat gebeuren en de cliënt zelf het onderzoek te allen tijde af kan breken of onderbreken.
- Het helpt als de professional zelf de rust kan bewaren, ook bij onthulling van ernstige vormen van misbruik.
- Het geslacht van de professional kan een rol spelen als trigger. Het helpt als cliënten kunnen kiezen tussen een vrouwelijke of een mannelijke hulpverlener.
- Het helpt als cliënten zelf de keuze hebben om al dan niet een lichamelijk onderzoek te ondergaan of een vertrouwenspersoon mee kunnen nemen.
