- Dit onderwerp bevat 29 reacties, 3 deelnemers, en is laatst geüpdatet op 08/01/2024 om 22:17 door Luka.
-
Reacties
-
Alcoholinfo.nl
Je kan bellen, mailen en chatten met de Alcohol Infolijn.
De site geeft ook informatie over onder andere wat een alcohol verslaving is, hoe om te gaan met een alcohol verslaafde in je omgeving, hulp vragen, de risico’s, verkeer, etc.minderdrinken.nl is een initiatief van het Trimbos Instituut voor volwassenen die een online cursus willen volgen om te leren minder te drinken of te stoppen.
Bron: trimbos.nl
Gelijktijdig behandelen van PTSS en verslaving is effectief
Gecombineerde behandeling van PTSS en verslavingsproblemen leidt tot een verbetering van PTSS symptomen en het middelengebruik, blijkt uit promotieonderzoek. PTSS is een angststoornis als gevolg van een ernstige traumatische gebeurtenis. Tot voor kort was men terughoudend met het actief behandelen van PTSS bij patiënten met verslavingsproblematiek, en waren interventies met name gericht op stabilisatie.
Het onderzoek vind je hier: Jellinek.nl >>
Drugdancer
Op deze website kun je zien welke invloed alcohol en verschillende soorten drugs op je hebben.
Een meisje is een avond stappen. Wil je weten wat de verschillende drugs met haar doen? Kies de drug die je het meisje wilt geven. Je kunt haar meer van dezelfde drug of een ‘cocktail’ geven. Klik op de iconen van de organen om te zien wat voor effect de drug op haar heeft. Klik op ‘opnieuw’ om een ander middel te kiezen.
Wat zijn oorzaken van verslaving? Makkelijk, toch? Drugs veroorzaken verslaving. Maar misschien is het niet zo eenvoudig.
Bijzonder interessant filmpje waarin uitgelegd wordt waarom mensen verslaafd raken en hoe je er vanaf kunt raken.
“Verslavingsproblematiek heeft vaak oorzaak in seksueel trauma”
Opvangcentra roepen op om stigma rond seksueel trauma te doorbrekenTijdens een studiedag in Leuven vandaag hebben De Spiegel, De Kiem, De Sleutel en Katarsis, vier centra voor gespecialiseerde verslavingszorg, het feit aangekaart dat verslavingsproblematiek vaak zijn oorzaak heeft in een vroeger seksueel trauma. De centra roepen daarom op het stigma hierover te doorbreken en meer begrip te tonen voor de betrokkenen omdat de schaamte over het seksueel trauma en de verslaving hen vaak verhindert om hulp te zoeken.
Tijdens een persontmoeting wees Inge Temmerman (De Spiegel) op onderzoek uit 2010 van het Instituut voor Gelijkheid van Mannen en Vrouwen waaruit blijkt dat 9 procent van de Belgische meisjes en 3 procent van de jongens voor hun 18de slachtoffer zijn van seksueel geweld. Het zijn cijfers die wegens de omerta rond dit soort feiten wellicht zwaar onderschat zijn. Heel wat cliënten die in deze opvanginstellingen belanden hebben een dergelijke voorgeschiedenis. Internationaal onderzoek bij dit soort instellingen bevestigt dat 50 tot 80 procent van de cliënten een geschiedenis van geweld, misbruik en trauma heeft zoals seksueel misbruik. Dergelijke slachtoffers nemen ook dubbel zo vaak hun toevlucht tot drugs.
“Seksueel misbruik tijdens zijn jeugd heeft een verwoestend effect op iemand. Men kampt hierdoor vaak levenslang met psychologische problemen, angsten, depressies. We zien ook vaak dat ze uit een soort overlevingsdrang naar drugs grijpen, zij het om door middel van heroïne of cannabis hun emotioneel leven plat te leggen, of om via cocaïne meer vertrouwen op te doen. Ze kampen hierbij met een dubbele schaamte omwille van het seksueel trauma waarover zij zich vaak als de schuldige voelen en omwille van hun middelengebruik. Het zijn vaak mannen die niet willen praten over hun opgelopen seksueel misbruik. Vrouwen daarentegen komen minder naar buiten over hun verslavingsproblematiek”, aldus Inge Temmerman.
MEER BEGRIP
Er is volgens deze opvangcentra nood aan meer begrip in de samenleving voor de problemen waarmee verslaafden kampen zodat deze zich hierover minder schamen en sneller contact zoeken met hulpverleners. Daarnaast moet er in de hulpverlening ook meer aandacht komen voor de voorgeschiedenis van seksueel misbruik en dient de behandeling zich ook hier op af te stemmen. Er is voorts ook nood aan een betere diagnose van de verslavingsproblematiek. “Vrouwen die met een verslaving kampen zullen uit schaamte hierover immers eerder met klachten over een depressie naar de huisarts stappen. Het is door het stellen van gerichte vragen dat de waarheid naar boven kan komen”, aldus Temmerman.Bron: demorgen.be >>
Alcohol als uitlokker van depressie
Dit filmpje geeft de cirkel van steeds meer drinken en je steeds depressiever voelen goed weer:
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat overmatig alcohol- of druggebruik neurobiologische stresssytemen kan ontregelen.
- Zowel de duur van het overmatig gebruik, als de startleeftijd zijn hierbij van belang. Hoe langer overmatig drinken voorkomt, hoe meer kans op ontregeling en depressie. Hoe jonger je begint met veel drinken, hoe hoger de kans op verslaving en depressieve klachten.
- Door het veelvuldige drinken zelf ontstaan lusteloosheid en sombere gevoelens. Als er zich dan extra problemen voordoen omwille van het drinken (spanningen binnen een relatie of op het werk), dan nemen de depressieve gevoelens toe.
- Er is een sterk verband tussen depressie en zelfmoordgedachten en -pogingen. Alcohol blijkt dit verband nog te versterken. Gemiddeld één op de drie zelfmoordpogingen vindt plaats onder invloed van alcohol.
- Regelmatig en veel alcohol drinken maakt labiel en zorgt dat u steeds angstiger wordt. De oorzaak van de angst wordt niet weggenomen door drank.
- Voor mensen die last hebben (gehad) van psychotische verschijnselen, is het gebruik van alcohol af te raden. Het effect van de alcohol is onvoorspelbaar en kan een psychose uitlokken.
- Alcohol maakt verhoogd prikkelbaar. Kleine irritaties kunnen leiden tot fikse uitbarstingen. Het vermogen tot relativeren en incasseren wordt minder.
- Alcohol verhindert een gezonde slaap. De verwerkingsprocessen die zich afspelen in uw hersenen, functioneren slechter als u alcohol hebt gedronken.
- In Nederland krijgen mensen meestal voldoende vitamines binnen via de normale voeding. Dit geldt ook voor vitamine B1. Er is echter wel een probleem met de opname van de vitamines door het lichaam bij overmatig alcoholgebruik.
- Uit diverse onderzoeken blijkt dat mensen met de diagnose ‘alcoholafhankelijkheid’ een vier keer zo grote kans hebben een depressieve stoornis te ontwikkelen. Verder blijkt de relatie tussen alcohol en stemmingsstoornissen bij vrouwen groter te zijn dan bij mannen. Depressieve vrouwen die overmatig drinken plegen vaker zelfmoord dan mannen.
Over het algemeen zullen depressieve klachten afnemen na het stoppen met overmatig drinken.
Bronnen: Alcoholhulp.be, Alcoholdebaas.nl en Licht op depressie.nl.
ARTS JORAM ZIET HOE DRUGS JONGEREN STEEDS VAKER BESCHADIGEN: ‘HEEL HEFTIG’
Jonge, gezonde mensen die door verkeerd gebruik van drugs ineens ‘heel kwetsbaar’ worden. Joram Stollman (31), spoedeisende hulp (SEH)-arts van het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem, ziet het steeds vaker gebeuren.
[…] Jongeren kunnen gemakkelijk het slachtoffer worden van seksueel misbruik wanneer zij niet meer helemaal bij bewustzijn zijn door drugs. Een onderschat probleem, vindt Stollman. Geregeld heeft hij ouders aan het ziekenhuisbed staan die denken: ‘Ach, iedereen is wel eens jong geweest’. “Ik zeg dan altijd tegen ouders dat ze zich niet kunnen voorstellen wat er allemaal met hun dochter had kunnen gebeuren. Als je onder invloed op de grond ligt tussen allerlei mensen die ook drugs en alcohol hebben gebruikt, ben je heel kwetsbaar.”
Lees dit premium artikel op gelderlander.nl of als lid van LSG in het ledendeel.
Verslaving is geen excuus voor seksueel geweld
Beroemde mannen die worden beschuldigd van seksueel geweld, blijven praten over ‘behandelingen’ alsof een seksverslaving relevant is. Dat is het niet.
Kevin Spacey was vorige week de zoveelste beroemde man die aankondigde in therapie te gaan nadat hij beschuldigd werd van seksueel geweld. Net als Harvey Weinstein, die naar een afkickkliniek vluchtte na beschuldigingen van verkrachting. Door te zeggen dat hij seksverslaafd was, leek Spacey te hopen op vergiffenis (of in elk geval begrip). Gezien de huidige stroom van beschuldigingen van aanranding en seksueel geweld, zullen deze twee mannen niet de laatsten zijn.
Is verslaving een excuus voor machtsmisbruik en seksueel wangedrag? Seksverslaving wordt niet genoemd in DSM-5, het handboek van de psychiatrie, en er is nog veel discussie over. Maar zelfs als seks echt verslavend kan zijn, is er geen enkele vorm van verslaving die een verklaring (of een excuus) is voor seksueel geweld. De reden hiervoor is simpel: van een verslaving verander je niet ineens van een ongevaarlijk iemand in een gewelddadig roofdier.
Nichole Prause heeft een berg bewijs verzameld dat het concept ‘seksverslaving’ in twijfel trekt. Prause is voormalig wetenschappelijk onderzoeker aan UCLA en richtte Liberos op, een onafhankelijk onderzoeksinstituut dat kijkt naar seksualiteit. Haar werk suggereert dat wat we seksverslaving noemen, niet in het huidige en geaccepteerde beeld past van wat verslaving is. Bij elke andere verslaving die is bestudeerd – waaronder gokverslaving, waarbij het, net als bij seksverslaving, niet nodig is om geestverruimende middelen te nemen – zijn dezelfde gedragingen zichtbaar. Als een heroïneverslaafde een plaatje ziet van een naald, reageren ze daar heftiger op dan op een plaatje dat ze niet associëren met drugsgebruik. Hetzelfde is te zien bij gokverslaafden, als ze een plaatje zien van een roulettetafel.
Bij seksverslaafden is iets heel anders te zien. Als iemand die verslaafd is aan seks een pornoplaatje ziet, is er minder hersenactiviteit zichtbaar dan bij plaatjes die niets met seks te maken hebben. Als deze onderzoeksresultaten herhaald worden, kan dit het idee van seksverslaving onderuit halen.
De vraag is ook of er bij een seksverslaving sprake is dat iemand de controle verliest. Volgens het DSM is dat iets wat veel verslavingen met elkaar gemeen hebben. Maar volgens Prause melden mensen die claimen verslaafd te zijn aan seks “niet dat ze geen controle hebben, maar zien we in studies juist dat ze hun seksuele driften beter beheersen dan mensen die niet lijden aan een seksverslaving.”
Prause wil niet zeggen dat mensen die zich verslaafd voelen aan seks nergens mee worstelen of dat ze geen hulp nodig hebben, ze beweert enkel dat het woord ‘verslaving’ de lading niet dekt. Het zou zelfs nadelig zijn voor patiënten, omdat ze te maken krijgen met stigma’s en ineffectieve therapieën die spiritueel van aard zijn of zijn gericht op geheelonthouding.
Josh Grubbs, assistent-professor Psychologie aan Bowling Green State University in Ohio, heeft onderzoek gedaan op het snijvlak van seksualiteit, moraliteit en religie. Zijn onderzoek wijst uit dat wanneer een religieuze man gelooft dat zijn pornoconsumptie immoreel is, hij sneller geneigd is om (onterecht) te denken dat hij verslaafd is aan porno, terwijl hij het helemaal niet zoveel kijkt.
Grubbs is meer geneigd om dwangmatig seksueel gedrag te bestempelen als een verslaving dan Prause. “Bij sommige mensen kan hun seksuele gedrag zo uit de hand gaan lopen dat het er in alle opzichten uitziet en functioneert als een verslaving, net als gokken,” zei hij. Hij voegde nog toe dat het werk van Prause fascinerend is, maar dat er meer data nodig is om definitief te bewijzen dat dwangmatige seks niet in het verslavingsmodel past. Maar of je het nu dwangmatige seks of een verslaving noemt, zowel Grubbs als Prause zijn het erover eens dat het irrelevant is als het om beschuldigingen van ongewenste intimiteiten of seksueel geweld gaat.
“Er is geen bewijs dat er een verband is tussen seksuele intimidatie of geweld en de kenmerken van een seksverslaving,” vertelde Prause me. “Mensen die seksueel geweld plegen hebben over het algemeen niet het gevoel dat ze geen controle hebben [zoals mensen die verslaafd zijn] – het plegen van een aanranding of verkrachting geeft hen juist het gevoel dat zij de controle hebben.”
Het stigma dat aan verslaving kleeft, komt grotendeels voort uit de manier waarop het vaak gebruikt wordt als excuus voor allerlei slecht gedrag – en hoe afkicken gezien wordt als een manier om boete te doen. Daarbij helpt het niet dat veel Amerikaanse verslavingsklinieken werken met het 12-stappenprogramma, waarbij deelnemers worden aangemoedigd om zich over te geven aan een ‘hogere macht’, een ‘morele inventarisatie’ te doen, God te vragen om hun ‘karaktergebreken’ weg te nemen, en vergiffenis te vragen aan degenen die ze hebben gekwetst. Het feit dat zoveel klinieken in het verleden ook vernederende en straffende tactieken hebben toegepast die ervan uitgaan dat de deelnemers egoïstische, manipulatieve leugenaars zijn, draagt ook bij aan het idee dat een verslaving echt een zonde is.
Maar je wordt door een verslaving niet een soort zombie; een verslaving zorgt er niet voor dat anders heel normale mensen opeens tot alles – hoe gruwelijk ook – in staat zijn om hun behoeftes te bevredigen. Uit een grote hoeveelheid gegevens blijkt niet alleen dat de meeste verslaafden een zekere mate van controle over hun gedrag hebben, maar ook dat verslaafd zijn niet per se betekent dat je een slecht mens bent.
De meeste mensen met een verslaving die misdaden plegen, doen dat om hun verslaving te kunnen betalen – en in het geval van heroïneverslaving pleegden de meesten al misdaden voordat ze verslaafd raakten; de verslaving maakte hun gedrag alleen maar erger. Maar voor mensen die zich zoveel drugs kunnen veroorloven als ze maar willen, veranderen rijke zakenmannen door een verslaving niet opeens in winkeldieven of overvallers. Misdaad is geen direct gevolg van verslaving.
En hoewel bij alcohol ongeveer een even groot deel van de gebruikers verslaafd raakt als bij heroïne of cocaïne, worden er weinig misdaden gepleegd om aan geld voor drank te komen. Het feit dat het legaal is, betekent dat een drankverslaving voor de meeste mensen betaalbaar is. En het idee dat mensen dwangmatige leugenaars worden van een verslaving klopt ook niet: verslaafden zijn net zo eerlijk over hun ervaringen als anderen, als ze maar anoniem kunnen blijven of niet bang hoeven te zijn voor negatieve gevolgen.
Wat betreft de gewelddadige misdaad die vaak – maar niet altijd – geassocieerd wordt met drugsmisbruik, wijst onderzoek uit dat de overgrote meerderheid ervan te maken heeft met de illegaliteit van de drugsmarkt, waarbij een gang naar de rechter niet tot de mogelijkheden behoort. Met andere woorden: veel van dit soort misdaden worden gepleegd door dealers en zijn gelinkt aan de illegaliteit van de drugs – niet aan de drugs zelf of de mensen die eraan verslaafd zijn. En de verslaafden die wel gewelddadige misdaden plegen, werden in hun jonge jaren vaak blootgesteld aan geweld: ze werden bijvoorbeeld als kind mishandeld.
Verslaving verergert de onderliggende problemen; het zorgt er niet voor dat normale mensen veranderen in monsters.
Omdat seksverslaving vaak in verband wordt gebracht met drugsverslaving – of andere vormen van dwangmatig gedrag die op dezelfde manier het vermogen tot het maken van keuzes aantast – zou het vreemd zijn als het zou leiden tot een groter verlies van controle dan bijvoorbeeld heroïne of cocaïne. Een seksverslaving kan ervoor zorgen dat je geïsoleerd raakt van je familie, het kan relaties kapot maken en je kan er financieel van aan de grond raken. Maar het is niet de reden of oorzaak dat je andere mensen gaat lastigvallen – laat staan verkrachten of op een andere manier seksueel geweld aandoen.
Als we mensen echt willen helpen met wat voor verslaving dan ook, en het stigma dat erop rust willen verminderen, moet het debat over seksueel geweld worden losgekoppeld van dat over verslaving en rehabilitatie. Als iemand echt verslaafd is en ook verwerpelijk gedrag vertoont, moet die verslaving wellicht eerst behandeld worden voordat die andere gedragingen beheerst kunnen worden. Maar dat betekent niet dat die problemen veroorzaakt of vergoelijkt worden door verslaving. En het betekent ook niet dat een afkickkliniek al je zonden wegwast, of een plek is voor wroeging of boetedoening.
Bron: vice.com
Overleven met een olifant in huis: seksueel trauma en middelenafhankelijkheid
De stuurgroep van de vrouwenwerking in de therapeutische gemeenschappen van De Sleutel, De Kiem, Katarsis en De Spiegel organiseerde samen met de Provincie Vlaams-Brabant op 20 maart 2017 een studiedag over de link tussen seksueel trauma en middelenafhankelijkheid. De talrijke opkomst van praktijkwerkers suggereerde wellicht de nood aan meer openheid over dit thema.
Slachtoffers van een seksueel trauma grijpen vaak naar drugs
De sprekers op deze studiedag waren het er over eens: er is een link tussen seksueel trauma en middelengebruik. Een verslavingsproblematiek heeft vaak zijn oorzaak in een vroeger seksueel trauma. Nelleke Nicolai gaf aan dat 21-43% van de mensen met een posttraumatische stress-stoornis (PTTS) ook een verslavingsproblematiek heeft en dat in verslavingsklinieken bij 26-52% van de patiënten sprake is van lifetime PTTS. Kurt Renders ziet in zijn praktijk waar hij mannen behandelt die seksueel misbruik ondergingen, ongeveer 70% met een verleden van zwaar middelenmisbruik. Ook in de therapeutische gemeenschap van De Kiem is seksueel trauma vaak een onderliggende problematiek bij verslaving.Schaamte en schuld
Dr. Nelleke Nicolai, psychiater, psychotherapeut en psychoanalytica in Rotterdam met expertise in traumatherapie, bracht een lezing over schaamte en schuld. Na trauma, en dan gaat het zowel over seksueel misbruik, fysiek geweld, emotioneel misbruik of ‘silent trauma’, kan een PTTS ontstaan. Ook persoonlijkheidsstoornissen bv. borderline, dissociatieve stoornissen, chronische depressie en angststoornissen kunnen na een trauma optreden. Dat die samenhang er is werd al in verschillende grote en longitudinale studies bewezen. Vroegkinderlijk trauma geeft daarnaast epigenetische veranderingen, veranderingen in de prefrontale cortex en in frontale symmetrie. Met alle gevolgen vandien: plannen en emotieregulatie wordt moeilijker, er is aandachtsverlies, positieve emoties verminderen, … Trauma zorg ook voor vergroting van de amygdala waardoor slachtoffers meer angst, en schrikreacties hebben. Ook op hormonaal gebied doen zich veranderingen voor zoals een hogere cortisolspiegel en verhoogde ontstekingsreacties. Na trauma treedt tevens een verstoorde emotieregulatie op hetgeen zich uit in hevige paniekerige angst en triggergevoeligheid, gedaald vermogen om over de eigen gevoelens na te denken en verminderde mogelijkheden om zichzelf te troosten of gerust te stellen. Middelgebruik kan voor slachtoffers van trauma een manier zijn om om te gaan met het trauma. Ze leggen er gevoelens mee stil (bv. via heroïne of cannabis) of trachten ze er net mee op te wekken (bv. door stimulerende middelen). Dr. Nicolai maakte ook de link met hechtingsstijlen. Verslaving komt vooral voor bij personen met een vermijdende hechttingsstijl. Een valkuil is dat deze personen vaak hulp afwijzen en eerder stoer doen, ze idealiseren hun jeugd of hun ouders, hebben weinig herinneringen en ontkennen of bagatelliseren het effect van het trauma. Verslaving komt eveneens vaak voor bij personen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl. Trauma of verlies is bij hen niet verwerkt, ze geven tegensprekende verhalen en hun verhalen zijn weinig coherent. Verslaafde slachtoffers van trauma kampen met een dubbele schaamte omwille van het seksueel trauma waarover zij zich vaak als de schuldige voelen en omwille van hun middelengebruik. Door zichzelf de schuld te geven van wat er gebeurd is, houden ze de controle in stand.“Take home message” van dr. Nicolai is dat het de moeite loont om bij verslaafden onderliggende trauma’s te behandelen, niet via exposure en EMDR (al kan dat wel in een later stadium toegepast worden) maar door leren specifiek te mentaliseren, het leren van affectregulatie en lichaamsgerichte psychotherapie, waarbij de veiligheid in de werkrelatie voorop staat.
Stil even… maar niet zwijgen!
Hanneke Sauren, de tweede spreekster uit Nederland, pakte het met haar achtergrond als opleider en supervisor in contextuele psychotherapie anders aan. Ze liet ons een zestal filmfragmenten zien van een theaterstuk over seksueel misbruik in het gezin; eerst nog onder de oppervlakte maar in het laatste fragment expliciet. Ook al was de zaal grotendeels gevuld met hulpverleners, daar werden we even stil van. Via een plenair rollenspel met enkele vrijwilligers werd op de situaties uit de filmpjes verder ingegaan en werd duidelijk dat de contextuele hulpverlener meerzijdig partijdig dient te zijn en met name afwisselend kant moet kiezen van het ene familielid na het andere. Ook de misbruikende dader is vaak slachtoffer. Het werd duidelijk dat het moeilijk is om niet te vervallen in stereotiepe oordelen. Maar de hulpverlener moet volgens Sauren in staat zijn om de mens achter het destructief gedrag te zien en daardoor voorwaardelijk empatisch zijn.En seksueel misbruik bij mannen?
Psychotherapeut Kurt Renders werkt viaEmotion Focused Trauma Therapy (EFTT) met mannen die seksueel misbruikt zijn. Aan de hand van nagespeelde therapiegesprekken maakte hij duidelijk welke vier fasen in de behandeling worden doorlopen en hoe cliënten op de behandeling reageren. In een eerste fase wordt een werkrelatie opgebouwd tussen cliënt en therapeut. Er wordt gewerkt aan een veilige hechtingsrelatie, een soort ‘reparenting’. Daarin kan men tot een akkoord komen dat er een verband is tussen de huidige moeilijkheden en het trauma, kan men een eerste keer het traumaverhaal vertellen en worden emoties beluisterd, benoemd en gevalideerd. Een tweede fase in de behandeling bestaat uit het reduceren van angst en schaamte. In deze fase kan ook de coping (bv. het middelengebruik) aangepakt worden. Fase drie van de behandeling gaat over het verwerken van trauma en hechtingswonden. Er wordt gewerkt met het traumaverhaal en de blijvende moeilijkheden met hechtingsfiguren. Wanneer er een duidelijk expressie van kwaadheid naar de dader is geweest en de cliënt de dader in plaats van zichzelf verantwoordelijk acht voor het misbruik, is het tijd voor het beëindigen van de therapie.Groepstherapie zoals in de groep ‘vermoeide helden’, een mannengroep voor overlevers van seksueel misbruik die Renders oprichtte, kan een mooie aanvulling zijn op individuele therapie. Vooral het herstellen van de capaciteiten tot interpersoonlijke verbinding kan via groepstherapie worden aangepakt.
Traumabehandeling in verslavingszorg
Als laatste spreker had Luca Littera, klinisch psycholoog en therapeutisch coördinator van de vzw De Kiem, het over de bondingtherapie en de attitudetechniek die gebruikt worden in de therapeutische gemeenschap van De Kiem. Via de bondingtherapie kunnen vroegere pijnlijke ervaringen emotioneel verwerkt worden en kunnen cliënten lichamelijke nabijheid terug als positief leren ervaren. In de Kiem worden deze methoden toegepast in de emotionele groepen waaraan cliënten vrijwillig kunnen deelnemen.Deze studiedag was zeer boeiend en gaf meer inzicht in de problematiek en de gevolgen van seksueel trauma en hoe je daar als therapeut best mee kan omgaan. Ik bleef wat op mijn honger zitten wat betreft de rol en de aanpak van middelengebruik en verslaving in dat alles. Dat had wat verder uitgediept mogen worden.
Bron: VAD Be >>
- Je moet ingelogd zijn om een antwoord op dit onderwerp te kunnen geven.
