Verkracht? Wacht even met aangifte, zegt de politie nog steeds

[LukaModerator]

Nederland is het enige land waar slachtoffers van seksueel geweld bij de politie eerst door een ‘informatief gesprek’ moeten, om op een later moment aangifte te kunnen doen. ‘Slachtoffers gaan twijfelen.’

BEELD JIP VAN DEN TOORN

Een melding maken van seksueel geweld bij de politie is nog geen aangifte. Slachtoffers krijgen eerst een informatief gesprek. Volgens de zedenpolitie is dit nodig om een inschatting te maken of het gaat om een strafbaar feit en om het slachtoffer uit te leggen wat de consequenties van een aangifte zijn. Vaak wordt verteld dat de kans op vervolging van de dader klein is, dat een aangifte veel tijd kost of dat het bewijs gebrekkig is. Na dit gesprek volgen veelal twee weken bedenktijd waarin iemand kan besluiten een aangifte wel of niet door te zetten.

In de praktijk heeft de werkwijze van de zedenpolitie een ontmoedigend effect op zedenslachtoffers, waardoor aangiftes uitblijven. Dat bleek ook uit onderzoek waarover Het Parool afgelopen weekend publiceerde in samenwerking met NRC. Moamoprichter Martijn N. wordt hierin door 28 mannen beschuldigd van gewelddadig en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat zou zijn de periode 2010 tot 2020.

Twee van de mannen zeggen in 2013 contact met de politie te hebben opgenomen, maar kregen niet het gevoel serieus te worden genomen. Een derde zegt in 2018 melding van verkrachting bij de zedenpolitie te hebben gemaakt, maar deed uiteindelijk geen aangifte. Zedenpolitie Amsterdam liet voor de publicatie van het artikel weten dat recent nog een jongen een melding had gemaakt over de Moamdirecteur, zonder dat dit tot een aangifte heeft geleid.

De Inspectie Justitie en Veiligheid concludeerde vorig jaar dat de negatieve consequenties van aangifte doen tijdens het ‘informatieve gesprek’ de boventoon voeren, wat slachtoffers ontmoedigt. Al in 2017 concludeerde Regioplan Beleidsonderzoek dat er meer slachtoffers negatief dan positief terugkijken op het informatieve gesprek. Cijfers laten zien dat veel slachtoffers het bij een melding houden: 54 procent van de 4719 meldingen van seksueel geweld werd omgezet tot een aangifte. Wegens verkrachting meldden 1868 mannen en vrouwen zich bij de politie. Dat werden 788 aangiftes.

Valse aangiftes
Het informatieve gesprek is in 1999 ingevoerd. Achterliggende gedachte: een minder emotionele benadering van zedenzaken was nodig en de zedenpolitie moest zich meer focussen op waarheidsvinding. In 2011 schreven onderzoekers van Tilburg University in een aanbeveling aan het Openbaar Ministerie (OM) dat de politie zich hierdoor te veel is gaan focussen op het risico van valse aangiftes: ‘De huidige kilte en het wantrouwen zijn onnodig en benadelen ook echte slachtoffers.’

Volgens rechtspsycholoog André de Zutter is het wantrouwen van slachtoffers nog niet verdwenen bij de zedenpolitie. “Terwijl maar ongeveer vijf procent van de aangiftes vals is,” legt hij uit op basis van Amerikaans en eigen onderzoek. De Zutter werkt aan de Vrije Universiteit Amsterdam als docent criminologie en is gepromoveerd op aangiftes van verkrachtingen.

Ook hij concludeert dat het informatieve gesprek averechts werkt. “Slachtoffers gaan twijfelen als ze moeilijke vragen krijgen en horen hoe lastig een aangifte is, terwijl de persoon die een valse aangifte doet juist kritische vragen verwacht. Zij laten zich niet tegenhouden.”

De Zutter stelt voor het informatieve gesprek en de aangifte samen te voegen, zoals in andere landen. “Het informatieve gesprek wordt wereldwijd alleen hier gebruikt. Je kan na twintig jaar concluderen dat het niet werkt. De grondhouding van de zedenpolitie moet worden dat ze alle aangiftes geloven en alles onderzoeken. En dat er dan direct met de mogelijke dader contact wordt opgenomen om te onderzoeken wat er is gebeurd.”

Stroperig onderzoek
In 2015 stelde Tamara van Ark (VVD) Kamervragen over het onbegrip dat er bij slachtoffers is over de ‘verplichte bedenktijd bij aangifte aanranding’. Toenmalig minister Ard van der Steur (Veiligheid en Justitie, VVD) liet indertijd weten het te betreuren dat het informatieve gesprek als ‘verplicht wordt gezien’ en ‘dat dit nogmaals onder de aandacht gebracht is binnen de politie’.

Strafrechtadvocaat Louke Korfker staat slachtoffers van zedenzaken bij. Zij is niet betrokken bij de zaak van de Moamdirecteur. Volgens haar komt het weinig voor dat slachtoffers direct aangifte doen. “Je moet sterk in je schoenen staan om een aangifte direct door te zetten als een zedenrechercheur zegt dat je twee of drie weken moet wachten.”

Korfker benadrukt dat zedenrechercheurs vaak echt hun best doen, maar simpelweg te weinig mankracht en financiële middelen hebben. Het OM en de rechtbank kennen ook lange wachttijden. Een slachtoffer dat Korfker bijstaat heeft in oktober 2018 aangifte van seksueel geweld gedaan; de zedenpolitie is in augustus 2019 met getuigen gaan praten; in februari 2020 werd besloten de zaak voor de rechtbank te laten komen en ruim een jaar later ligt het dossier nog op de stapel bij de rechtbank.

De strafrechtadvocaat wil maar zeggen: het informatieve gesprek en de aangifte gingen nog relatief snel. “Het is vooral de stroperigheid van het onderzoek waardoor veel slachtoffers moeten wachten.”

Hoewel het een tijdrovend en emotioneel zwaar proces voor het slachtoffer kan zijn, adviseert Korfker bijna al haar cliënten om aangifte te doen. Ook als het seksueel geweld al jaren geleden heeft plaatsgevonden. “Zedenzaken zijn echt afschuwelijk, maar slachtoffers moeten zich niet laten ontmoedigen. Ik zie dat aangifte doen ze vaak goed doet en dat ze zichzelf in de spiegel aankijken en zeggen: ‘Ik heb gedaan wat ik kan.’”

Mocht u naar aanleiding van dit artikel behoefte hebben aan een luisterend oor, dan kunt u bellen, chatten of mailen met het Centrum Seksueel Geweld: 0800-0188, centrumseksueelgeweld.nl.

Politie: inzetten op neutrale toon
Volgens zedenspecialist bij de politie Lidewijde van Lier is het informatieve gesprek bedoeld om in te schatten of het om een strafbaar feit gaat, zo nodig direct in te grijpen of hulp te organiseren. Het slachtoffer krijgt informatie om een weloverwogen beslissing te nemen. “Aangifte doen is niet altijd de enige en beste oplossing. Slachtoffers kunnen uiteenlopende behoeftes hebben en soms zijn ze beter geholpen op een andere manier. Slachtoffers krijgen daarom ook uitleg over schadevergoeding, juridische bijstand, medische en psychologische hulp.”

Naar aanleiding van het recente rapport van Inspectie Justitie en Veiligheid met aanbevelingen voor verbetering zet de politie in op een ‘neutrale toon’ van zedenrechercheurs. Ook luisteren zij sinds kort eigen informatieve gesprekken terug. “Ze doen dit onder leiding van een deskundig begeleider. Er wordt nu beter stilgestaan bij de verwachtingen en behoeftes van slachtoffers.”

Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft 15 miljoen euro beschikbaar gesteld, mede om de werkdruk bij de zedenpolitie te verminderen. Op den duur moeten er negentig nieuwe werknemers bij komen. De politie is ook bezig met het terugdringen van ziekteverzuim en het wegwerken van achterstanden met hulp van rechercheurs uit andere teams, legt Van Lier uit. “Deze werkdruk mag slachtoffers niet ervan weerhouden om melding dan wel aangifte te doen of op een andere manier hulp te zoeken. Slachtoffers zijn altijd welkom bij politie.”

Bron: Parool >>

[Auteur]

Reacties