Slachtoffers over wangedrag van weggestuurde professor

[LukaModerator]

“Ik reken het hem zwaar aan dat hij zijn macht heeft misbruikt”

Na onafhankelijk onderzoek heeft de Universiteit Maastricht besloten om een hoogleraar van de faculteit Health, Medicine and Life sciences te ontslaan wegens seksueel ongewenst gedrag. Vier slachtoffers doen hun verhaal. “Hij bespeelde vrouwen, wist wanneer ze zwak waren en hapte dan toe.” De weggestuurde prof ontkent in een schriftelijke reactie via zijn advocaat een aantal aantijgingen, bijvoorbeeld dat hij vrouwen bespeelde, maar betuigt ook spijt.

“We konden het niet geloven toen we het hoorden, we zeiden: ‘Wááát? Is hij getrouwd? Heeft hij kinderen?’ Dat paste totaal niet bij zijn gedrag.” Al toen ze een master volgden aan de FHML (waarvan de hoogleraar destijds coördinator was) vijf jaar geleden, voor sommige slachtoffers zelfs elf jaar geleden, viel zijn gedrag op. “Hij maakte foute opmerkingen, grapjes, vaak met een seksueel tintje. Ja, eigenlijk voelden alle vrouwelijke studenten zich ongemakkelijk bij hem,” zegt een van de geïnterviewden (ze willen allen vanwege hun privacy niet met naam in de krant). Was er een feestje of borrel, georganiseerd door de universiteit of door de studenten zelf, dan was prof X (zijn naam is bekend op de redactie) present. “Hij ging mee op stap, gedroeg zich als een van ons. Hij gaf ook graag rondjes.” Een ander vult aan: “Je werd gewoon dronken gevoerd.”

Naar huis
Een van de slachtoffers, destijds een jonge collega van de hoogleraar, herinnert zich zo’n borrel. “Hoe vaak ik heb gezegd: ‘Nee, ik ga nu naar huis, nee, ik wil geen biertje meer, nee, je hoeft me niet thuis te brengen. Ontelbaar vaak.” Maar hij dramde door en ging mee. Om haar vervolgens, toen ze alleen waren, ongevraagd te zoenen. “Ik was nog helder van geest en heb het kunnen ‘afbreken’.” Maar de impact is er niet minder om, concludeert ze.

Een ander, destijds student, had een soortgelijke ervaring, ook tijdens een feest met veel alcohol. “Ik herken zoveel: de opdringerigheid, ongevraagd te ver gaan, voelen dat er geen uitweg is. Wat als je ‘nee’ zegt? Welke consequenties heeft dat voor je studie? Gaat hij je het leven zuur maken? Dat hij zijn macht heeft misbruikt, reken ik hem zwaar aan.”

De hoogleraar ontkent zich te hebben opgedrongen, laat hij via zijn advocaat weten. Hij zou juist zijn “gevraagd om mee te gaan”. Vaak zou hij ook ‘nee’ hebben gezegd, staat er in het weerwoord. Van het zoenen heeft X spijt, net als van de “impact die het in retroperspectief heeft gehad op de getuigen”. In zijn ogen was dit echter “nimmer ongevraagd” en “wederzijds. Niettemin had hij beter moeten weten”. En, schrijft zijn advocaat: “Bovendien waren betrokkenen soms zo dronken dat hij het niet verantwoord achtte om hen naar huis te laten fietsen.

“Hij bleef avances maken, op de universiteit en daarbuiten. Hij viel je lastig met mailtjes, wilde nog eens afspreken”

Schuld
Praten over wat er is gebeurd, vinden de slachtoffers moeilijk. Observant spreekt ze twee aan twee, in persoon en via Zoom. Het is een wond die, mede door het onderzoek afgelopen maanden aan de universiteit (daarover meer verderop), is opengereten. Er is schaamte, nog steeds na al die jaren. “Destijds praatte je het goed, zei je tegen jezelf: ‘Zo is hij’, want dat werd door iedereen gezegd die met hem te maken had. Bovendien gaf ik mijzelf de schuld, want: ‘Had ik maar niet zoveel moeten drinken.’”

Maar ook als er geen alcohol in het spel was, ging X over de schreef. “Hij bleef avances maken, op de universiteit en daarbuiten. Hij viel je lastig met mailtjes, wilde nog eens afspreken. Hij haalde er zelfs je rooster bij waardoor hij precies kon zien wanneer je college was afgelopen en je dus ‘vrij’ was.”
De professor ontkent te hebben gestalkt; hij “had wel iets anders te doen dan ieders collegerooster bij te houden”. Hij houdt het op “amicaal” gedrag en “contacten” onderhouden in zijn netwerk.

Vluchtroute
Het woord grooming valt. Een ander slachtoffer, destijds een jonge medewerker (“de professor noemde me ‘ondergeschikte’”) zou het niet anders willen omschrijven. “Hij nam het initiatief, ging steeds een stapje verder. Ik ging erin mee, we spraken steeds vaker af.” Vooralsnog met wederzijdse instemming. “Tot er een moment kwam dat ik besefte: “Ik zit vast, ik kan niet meer terug. Hoe kom ik hier uit? Ik was volledig geïsoleerd.” Toch zette ze er een punt achter, maar X accepteerde geen ‘nee’. Ze vertelt dat ze geïntimideerd werd, ook fysiek. “Als ik ‘nee’ zei, ging hij dreigen, riep dat hij mijn carrière kon beëindigen.”

Het gedrag van X escaleerde, gaat ze verder, zowel publiekelijk als achter de gesloten deuren van zijn kantoor. “Hij maakte seksuele opmerkingen naar me in het bijzijn van studenten, vernederde me in het bijzijn van collega’s en management. Tijdens één-op-één meetings op kantoor was ik continu bezig met mijn vluchtroute. Ik zorgde dat ik overzicht van de ruimte had, hem te allen tijde kon zien, dat ik buiten handbereik bleef en er een vrije route naar de deur was – om de kans dat hij aan me zou zitten, te verkleinen. Want als ik me lostrok, zag hij dit als een spel en begon hij te lachen.” Ook zij worstelde met gevoelens van schaamte en schuld. “Ik vond dat ik mezelf in die positie had gebracht door in eerste instantie de weg van de minste weerstand te kiezen. Maar eigenlijk zou het niet moeten uitmaken. ‘Nee’ is ‘nee’, ook voor een leidinggevende in een machtspositie. Wat hij heeft gedaan, is en blijft seksueel misbruik.”

Uithuilen
De lezing van de hoogleraar staat hier haaks op. Volgens hem heeft juist zij het initiatief genomen tot een “langdurige relatie” en het beëindigen ervan is in zijn optiek “wederzijds” geweest. Ook was er volgens X geen sprake van (fysieke) intimidatie. Hij stelt dat de verstandhouding goed was, zelfs nadat hij te horen had gekregen dat er een melding over hem was gedaan. Hij zegt dat hij bij het slachtoffer is “gaan uithuilen en advies vragen, waarbij zij van het gesprek een heimelijke opname heeft gemaakt en dit later heeft ingebracht [in het externe onderzoek van de UM, red.]”.

Meldingen
Na enkele meldingen over X in het najaar van 2022 kreeg het bureau Partners in Integriteit van de UM de opdracht om het uit te zoeken. Gaandeweg klopten meer slachtoffers aan – zij hadden gehoord dat er iets in gang was gezet. “Het voelde hypocriet om niet mee te doen. Op deze manier kon ik nieuwe slachtoffers voorkomen, naïeve studenten van 19, 20 jaar, zoals ik destijds was, die volledig vertrouwen op hun docent.” Vijf vrouwen maakten uiteindelijk melding van seksueel grensoverschrijdend gedrag (dat is de reden dat de universiteit hem wil ontslaan; er zou een audio-opname bestaan waarin X toegeeft dat hij vrouwen, werkzaam aan de UM, seksueel heeft misbruikt).

Maar het onderzoek was niet beperkt tot die vijf. Volgens de slachtoffers interviewde Partners in Integriteit meer dan vijftien vrouwen én mannen. Daarin kwamen ook andere vormen van wangedrag aan de orde: intimidatie, machtsmisbruik en pesten.
Die laatste drie zijn “niet uit het onderzoek naar voren gekomen”, stelt de hoogleraar in zijn reactie. Wel geeft hij toe dat hij de “langdurige wederzijdse relatie” had moeten melden. De prof en zijn advocaat zijn verder kritisch over de werkwijze van het onderzoeksbureau. Delen van zijn wederhoor en “informatie die het tegendeel aantoont” zouden niet zijn verwerkt. Ook meent X dat het onderzoeksrapport niet in zijn volle omvang aan hem is voorgelegd. Daarbij benadrukt de hoogleraar dat hij tot september 2022 nooit op zijn gedrag is aangesproken. “Daar kan de UM een verklaring voor geven, maar het is een feit”, reageert hij.

Volgens X zijn er bovendien geen vijf, maar slechts twee meldingen gedaan (de woordvoerder van de UM sprak eerder ook over vijf). De slachtoffers menen dat het daadwerkelijke aantal slachtoffers veel hoger ligt dan het aantal meldingen; een van hen zegt: “Sommigen wilden of durfden liever geen formele melding te maken.”

Angstcultuur
De kwalificatie “narcist” valt meerdere malen in de gesprekken met Observant. De hoogleraar zou iemand zijn die zich “verheven boven anderen” voelde. “Hij kon niet tegen het succes van anderen, alsof hij zich dan bedreigd voelde. Jouw succes was altijd zijn succes.” X kleineerde en was wispelturig, klinkt het unaniem, “hij kon zomaar uit zijn slof schieten”. Over geld of declaraties moest je niet beginnen, “dan kreeg je de wind van voren”, weet iemand nog.

“Hoe goed je ook je best deed, hoeveel uren je ook maakte, hoeveel je ook slikte, het betekende uiteindelijk niets”

“Dat het zo uit de hand heeft kunnen lopen, is een consequentie van de angstcultuur en hiërarchie die er heerst”, concludeert een van de slachtoffers die X meemaakte als student en later als jongere medewerker. “Het hele systeem faalt en ik hoop zo dat dát zal veranderen. Dat is waarom ik met Observant praat. Promovendi en postdocs zijn afhankelijk van hun begeleiders en promotoren, ze hebben tijdelijke contracten en zitten daardoor in een kwetsbare positie. Een goede band met je begeleider is van levensbelang. Om verder te komen, heb je iemand nodig die je helpt. Maar deze man maakte mensen mentaal kapot en dacht alleen aan zijn eigen belang. Hoe goed je ook je best deed, hoeveel uren je ook maakte, hoeveel je ook slikte, het betekende uiteindelijk niets.

“Het brak me op, ik nam ontslag. Ik werk niet meer in de academische wereld en zie als buitenstaander nog beter hoe ziek die cultuur is.” Andere geïnterviewden zegden ook hun baan op aan de UM. De “vreselijke hiërarchie”, de algehele sfeer en het gedrag van X speelden daarin een rol, vertellen ze. X begrijpt dat het systeem heeft gefaald, “als dat zo is, dan moet dat zeker veranderen”.

Collega’s
Vorig jaar ging het balletje rollen. Waarom is er nooit eerder aan de bel getrokken? “Je durfde weinig mensen in vertrouwen te nemen, voor hetzelfde geld waren het vrienden van hem.” Een ander: “Toen hij een keer tegen me had geschreeuwd over het een of ander, ben ik op een ‘meerdere’ afgestapt en heb hem gevraagd wat ik moest doen. Die zei letterlijk: ‘Zeg het mij als je het weet.’ Hij had er ook last van. Niemand wilde problemen, dus liet je het maar gaan.” Toch heeft deze ‘meerdere’ uiteindelijk, maanden later, ook aan de bel getrokken, vertelt ze.

Wat ook niet onderschat moet worden, zegt een ander, is dat je omwille van collega’s de mond houdt, van promovendi bijvoorbeeld die midden in hun traject zitten en afhankelijk zijn van de professor. Bovendien wisten ze niet waar ze heen moesten met hun verhaal. “Ik had geen idee dat er een vertrouwenspersoon voor promovendi is.” Iemand anders dacht dat deze persoon een soort van adviseursrol vervulde, “dat je bij hem moest zijn voor subsidieaanvragen”. Uiteindelijk vonden ze allemaal een luisterend oor bij een hoogleraar die zich publiekelijk inzet voor sociale veiligheid. “Toen vielen de puzzelstukjes samen”, klinkt het unaniem. Ze zagen “een patroon van machtsmisbruik”.

Oratie
De prof die ze in vertrouwen namen, blijkt Daniël van den Hove, hoogleraar Neuroepigenetica aan de FHML, te zijn. Hij pleit al langere tijd voor een betere aanpak van machtsmisbruik in de academische wereld. Vorig jaar september besteedde hij een deel van zijn inaugurele rede aan het onderwerp ‘sociale veiligheid’. Daar was niet iedereen blij mee, vertelde Van den Hove destijds in een interview met Observant. Voorafgaand aan zijn oratie was hij geïntimideerd door een collega. Die had Van den Hove op dreigende toon gevraagd of hij ‘dat nu wel zou doen’, zo’n onderwerp bespreken tijdens zijn rede. Navraag wijst nu uit dat die collega X was.

Van den Hove: “Ik wil er op dit moment liever niet te veel over zeggen, het gaat ook niet om mij. Maar ik ga dat niet ontkennen. Hoewel het in schril contrast staat tot de deels verwoeste levens van directe slachtoffers, heeft deze casus ook op mij en mijn gezin een immense impact gehad. Het, helaas enige, positieve is dat dit alles een teken van verandering symboliseert. Tien jaar lang had men geen enkel vertrouwen om dit ook maar ergens te melden. Nu durven slachtoffers eindelijk naar voren te stappen en laat de UM zien dat dit gedrag niet onbestraft blijft.”

X ontkent dat hij Van den Hove heeft geïntimideerd en zegt dat hem ook “nooit is verteld” dat hij dat gedaan zou hebben. Wel betreurt hij het “in hoge mate dat personen last hebben gehad of nog hebben van zijn gedrag”.

“Ik ben al een hele tijd weg van de universiteit, maar nu dit naar buiten komt, kan ik echt afscheid nemen”

Excuses
“De afgelopen maanden waren intens”, vertelt een van de slachtoffers over het onderzoek van Partners in Integriteit. “Tijdens de interviews ging men in op allerlei details, herinneringen die ik had weggestopt. Maar ik snap waarom ze zo te werk gingen. Het moest grondig gebeuren.” De uitslag was tot op het laatste moment onzeker voor alle betrokkenen. “Wie weet wat hij in zijn verdediging zou zeggen. Dat hij nu wordt ontslagen, zie ik als een overwinning. Ik ben al een hele tijd weg van de universiteit, maar nu dit naar buiten komt, kan ik echt afscheid nemen.” Excuses heeft hij nooit aangeboden, klinkt het, ook niet na het onderzoek waaruit blijkt dat hij ernstig over de schreef is gegaan. “Hij ziet niet eens zijn fouten in, wat een lef heb je dan.” De hoogleraar reageert dat hij excuses heeft aangeboden en spijt heeft betuigd bij de decaan.

Samen sterk
Dat meerdere mensen hun verhaal konden doen, heeft voor een ‘groepsgevoel’ – “samen sterk” – gezorgd. “Ik had het in mijn eentje misschien wel nooit gedaan, zo’n held ben ik nu ook weer niet. Het is een heel grote stap om het te melden, want in zekere zin is het ook een melding tegen het instituut, tegen de universiteit.” De angst dat dit alles misschien toch nog gevolgen heeft voor hun carrière is bij sommigen niet verdwenen. Daarbij speelt ook een rol dat X steun krijgt vanuit diverse hoeken van de universiteit.

Toen het onderzoek startte, afgelopen najaar, werd de hoogleraar op non-actief gezet. Hij zegt zelf “geïsoleerd te zijn van overige collega’s” en dat hij niets te vertellen had over de reden die voor zijn afwezigheid is gegeven, die “is geheel door de staf bepaald”.

De slachtoffers merken dat hoe dan ook sommige collega’s aan zijn kant zijn blijven staan, zelfs toen het bericht van het college van bestuur naar buiten kwam dat X ernstig de fout in is gegaan. “Dat is jammer en pijnlijk. We nagelen iemand niet zomaar aan de schandpaal! Als ik dat had willen doen, had ik wel iets bedacht. Dan had ik niet zo’n heftig proces doorlopen.”

Observant heeft gesproken met vier slachtoffers. Daar is een verhaal uit voortgekomen waar de hoogleraar op heeft mogen reageren (dat heeft hij schriftelijk gedaan via zijn advocaat). Delen daarvan zijn verwerkt in het artikel. Zijn uitgebreidere reactie is hier te lezen.

Weten mensen waar ze naartoe moeten met hun verhaal?
De UM heeft vorig jaar een meldpunt (Concerns & Complaints Point) in het leven geroepen waar medewerkers terecht kunnen met vragen of klachten over seksueel grensoverschrijdend gedrag, intimidatie, pesterijen, agressie of discriminatie. Vervolgens worden ze, als ze dat willen, doorverwezen naar bijvoorbeeld de ombudsfunctionaris of de vertrouwenspersoon. De UM heeft die laatste al jaren in huis. Er zijn bovendien op iedere faculteit aparte vertrouwenspersonen voor promovendi. In totaal negentien. De enige externe vertrouwenspersoon voor promovendi (niet in dienst van de UM) is gestationeerd bij de FHML. Ook voor studenten is er de laatste jaren steeds meer opgetuigd.

De UM zit op de goede weg, zeggen de slachtoffers. “We niet kunnen verwachten dat verandering snel en feilloos gaat. Er worden fouten gemaakt, ook in deze casus, en hiervan zal de universiteit moeten leren.” Een ander vraagt zich wel af of de meldpunten zichtbaar genoeg zijn. Ze vindt daarbij dat het thema “bespreekbaarder” moet worden gemaakt. “Geef een college aan studenten, vertel wat normaal is en wat niet in de omgang met medestudenten én docenten en waar je terecht kunt.”

Bron: Observant Online >>

[Auteur]

Reacties