Met het geld dat ik na mijn verkrachting uitgaf, had ik een huis kunnen kopen

[LukaModerator]

‘Met het geld dat ik na mijn verkrachting uitgaf, had ik een huis kunnen afbetalen’

Van honderden euro’s voor een kopietje van een gerechtsdossier tot 60 euro voor een wekelijkse therapiesessie. Seksueel geweld verwerken is niet alleen een kwestie van tijd, maar ook van geld. ‘De lage middenklasse is meestal de dupe.

Het verwerken van seksueel geweld kan duur zijn. Sophie (35): ‘Voor mensen met beperkte middelen is het vrijwel onmogelijk om gerechtigheid te verkrijgen.’ ©KAAN

Verplicht therapie voor daders. Leid politiediensten beter op. Breid de Zorgcentra uit. Gaat het over de strijd tegen seksueel geweld, dan komen steevast dit soort maatregelen aan bod. De ouders van Julie Van Espen eisten ze in februari in een open brief, de Hoge Raad voor Justitie beval ze vorig en dit jaar aan in twee speciale rapporten en ze staan al jaren gebeiteld in beleidsnota’s van onder meer het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, de Vrouwenraad, Amnesty International…

Uit de gesprekken die De Morgen voor #overdegrens voerde, komt een zelden aangekaart probleem naar boven: een gebrek aan geld. Heel wat slachtoffers en daders geven aan dat financiële drempels hen parten spelen: ze hebben onder meer te weinig geld voor een advocaat of therapeut. Hun persoonlijke strijd tegen seksueel geweld lijkt bij momenten gewoon onbetaalbaar.

Sophie (35) wist bijvoorbeeld niet waar ze het had toen ze haar advocaat vorig jaar hoorde praten over “zo’n 800 à 900 euro”. Het ging niet over de kosten van zijn juridische bijstand, maar over de kopieën van het gerechtsdossier. “Hoeveel mensen kunnen zo’n grote som betalen?”, vraagt ze zich nu af. Sophie werd als kind misbruikt door haar sportleraar en stapte in november vorig jaar naar de politie. De zaak was toen al verjaard. “Mochten er wel gerechtelijke stappen zijn gevolgd, dan vraag ik me af hoe ik die had moeten betalen. Ik denk dat het voor veel mensen met beperkte middelen vrijwel onmogelijk is om gerechtigheid te verkrijgen. Dat zou toch niet mogen?”

Sophie is niet de enige die hiermee worstelt. Financiële drempels komen in verschillende gesprekken terug. Het gaat dan over “zich blauw betalen aan advocaten”, “net naast een pro Deo grijpen” of “rekenen op de familie om de advocatenkosten te dragen”.

Voor Martine Van den Bossche klinkt het herkenbaar. Ze werkt al ruim 25 jaar bij Slachtofferonthaal in Gent, een dienst die slachtoffers wegwijs maakt binnen de werking van justitie en hen daarbij ondersteunt. “Je wordt buiten je wil om slachtoffer en vervolgens moet je kosten maken waar je niet om hebt gevraagd.” Ze wijst erop dat die juridische bijstand niet goedkoop is. De groep die aanspraak kan maken op een gratis advocaat, de zogenaamde pro Deo, is daarenboven beperkt. “De lage middenklasse is meestal de dupe.”

Hulpeloos
En dus vinden er geregeld rechtszaken plaats waarbij slachtoffers niet opdagen omdat ze zich geen advocaat kunnen veroorloven. “Soms komen ze wel, in persoon. Hulpeloos, want ze weten niet hoe ze zich burgerlijke partij moeten stellen of waar ze precies recht op hebben”, zegt zedenmagistraat en substituut-procureur des Konings Myriam Claeys. De mensen van Slachtofferonthaal bieden wel ondersteuning, maar vaak blijft het volgens haar toch schrijnend.

Er bestaan wel familiale en rechtsbijstandsverzekeringen die een advocaat betaalbaarder moeten maken. Maar in het geval van seksueel geweld brengen die niet altijd soelaas, zegt advocate Hilde Melotte, lid van de Hoge Raad van Justitie en voormalig voorzitter van de Commissie Juridische Bijstand. “Geweld vindt vaak binnen de gezinscontext plaats, maar als slachtoffer en dader samen verzekerd zijn, komt de verzekering niet tussen. Ook feiten die voor het afsluiten van het contract gebeurden, bijvoorbeeld als kind, worden in principe niet gedekt.”

Financiële drempels spelen uiteraard niet enkel bij seksueel geweld. Ze gelden voor elke gerechtelijke procedure. Feit is wel dat de drempel om recht te halen in het geval van een verkrachting of aanranding los van de middelen al bijzonder groot is. Naar schatting 90 procent van de slachtoffers stapt nooit naar de politie.

Nochtans zijn alle experts het erover eens dat de impact van seksueel geweld op de betrokkenen uitzonderlijk groot kan zijn: fysieke letsels, ongewenste zwangerschappen, psychische en relationele problemen. “Veel slachtoffers dragen de gevolgen jarenlang met zich mee. Denk maar aan iemand die in zijn kindertijd misbruikt is en een leven lang therapie nodig heeft”, zegt experte seksueel geweld Ines Keygnaert. “De mogelijkheden voor langdurige hulp zijn tot op vandaag heel beperkt.”

Dé klik
Sophie kan erover meepraten. Het misbruik dat ze als kind ervaarde, draagt ze tot op vandaag mee. “Ik heb jaren in de psychiatrie gezeten. Er is daar gewerkt aan veel van mijn problemen, maar het misbruik is nooit aangepakt.” Vandaag voelt ze zich in de kou staan. “Bij slachtofferhulp kon ik niet terecht.” Daar kreeg ze het advies: zoek eens op vindeenpsycholoog.be. “Maar hoe begin je daaraan? Het is niet zoals een nieuwe trui bestellen. Je wil een klik met een therapeut, je wil iemand met expertise ook. Bovendien: ik heb niet de luxe om iemand te proberen en dan weer te veranderen. Dat kost me te veel geld. Ik moet – als alleenstaande – mijn prioriteiten stellen.”

Nochtans zijn er wat behandelingen betreft ook betaalbare pistes. Wie gratis of tegen een verlaagd tarief naar een Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) of Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) wil, moet wel bij momenten maanden geduld uitoefenen. En hoewel er nu een terugbetaling is voor de psycholoog, moeten nog steeds veel mensen 60 euro per sessie geven.

“Ik zou nog een huis kunnen afbetalen aan alles wat ik al aan zulke dingen heb uitgegeven”, zegt Marie* (30). Ze werd in 2018 verkracht door een radio-dj – hij werd veroordeeld tot 20 maanden voorwaardelijk. “Het is omdat ik weet dat het me echt helpt, dat ik naar een psycholoog ga. Ik vind dat erg. De dag waarop ik het financieel lastiger krijg, is therapie het eerste dat ik zal moeten laten. Op dit moment ga ik één keer per maand. Twee keer zou beter zijn maar dat kan ik me niet permitteren.”

Die financiële drempels spelen bij daders iets minder. De therapie die een rechter kan opleggen als voorwaarde is grotendeels gratis of best betaalbaar. Maar in de gevangenis zijn de mogelijkheden tot therapie beperkt. “Dankzij mijn werk in de gevangenis verdiende ik 180 euro per maand. De helft daarvan ging naar mijn psycholoog, die ik zelf aanvroeg. Dat zegt genoeg eigenlijk, je moet heel gemotiveerd zijn én geld hebben”, zegt Steven (53).

Extra’s
Belgische beleidsmakers zijn zich steeds meer bewust van de financiële kater die na een ervaring met seksueel geweld kan volgen. Sinds 2017 kunnen slachtoffers in Gent, Brussel en Luik binnen een maand na de feiten terecht in de Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG). Psychologische en medische zorgen zijn daar gratis.

Een goede zaak, maar met drie Zorgcentra zijn uiteraard niet alle slachtoffers in ons land geholpen. Op termijn moet er in elke provincie een komen, al zit er wat dat betreft wat vertraging op de plannen. De eerste uitbreiding moest er eigenlijk dit jaar komen, maar is nu verschoven naar 2021. Pas in 2023 zouden ze alle tien operationeel zijn.

Verder heeft Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA), die mee aan de wieg stond van de Zorgcentra, een eerste versie van het Vlaams Actieplan Seksueel Geweld klaar. Daarin staat onder meer een verdere professionalisering van de Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW) en Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG), die onder de bevoegdheid vallen van haar collega minister Wouter Beke (CD&V).

Federaal minister van Justitie Koen Geens (CD&V) heeft de voorbije legislatuur alvast geprobeerd de factuur voor slachtoffers te drukken. Zo moeten de rolrechten nu pas op het einde van een rechtszaak betaald worden, door de verliezende partij. Daarnaast breidde hij de middelen voor gratis bijstand uit en werden rechtsbijstandsverzekeringen fiscaal aftrekbaar.

Marie beseft dat ze ‘geluk’ heeft gehad dat ze een proces heeft kunnen aangaan. Dat ze een familiale verzekering bleek te hebben die de juridische bijstand dekte. Al benadrukt ze ook dat het haar financieel allemaal weinig extra opleverde. De man betaalde haar uiteindelijk een schadevergoeding van 3.033,55 euro. “Dat was de geschatte materiële en morele schade die ik had geleden. Het is iets en ik kon er mijn medicijnen en eerste therapiebeurten mee betalen. Maar moest ik zeggen: met het overschot ga ik op vakantie om alles te kunnen afsluiten – ik zou niet ver geraken.”

*Marie is een fictieve naam.

Bron: De Morgen >>

[Auteur]

Reacties