Alanis Morissette: ‘Mensen zongen vrolijk mee met een nummer over wat in zekere zin verkrachting was’

[LukaModerator]

Wie zich met de kennis van nu verdiept in oudere songteksten, hoort met terugwerkende kracht de pijn die vrouwelijke singer-songwriters – zoals Alanis Morissette – afgelopen decennia met hun publiek probeerden te delen.

Alanis Morissette in 1998.

‘Als je je niet zo volwassen had gedragen, was dit nooit gebeurd. Als je niet zo wijs was geweest voor je leeftijd, had ik me ingehouden. Zonder mij had je nooit succes gehad. Zonder mij was er niets van je terechtgekomen.’

Ik lees nog eens de tekst van Hands Clean, een radiovriendelijk poprocknummer van Alanis Morissette dat in 2002 de top-10 haalde, ook in Nederland. In de clip zien we fans vrolijk meezingen, maar de tekst is toch geschreven vanuit het perspectief van een oudere man in een machtspositie, die een jonger meisje onder druk zet? Dit is een #MeToo-anthem avant la lettre, van voordat vrouwen en masse de noodklok begonnen te luiden, toen mannen nog wegkwamen met grensoverschrijdend gedrag.

De reden dat ik door mijn platenkast struin is dat Morissette (45) na jaren afwezigheid een comeback maakt. Op 24 februari geeft ze een optreden in Carré in Amsterdam en in mei brengt ze een nieuw album uit. Ik was vroeger fan van de Canadese zangeres en heb haar zelfs zien optreden in Ahoy. Dus waarom was ik destijds blind voor de niet zo verborgen boodschap van Hands Clean?

Morissette schreef talloze tracks over moeilijke mannen (No Pressure over Cappuccino) die je maar niet kunt loslaten (Your House). De ‘Queen of Alt-Rock Angst’ zwolg met verve in liefdesverdriet en haar doorbraaknummer You Oughta Know is hét volkslied van het land der bruut verlaten vrouwen. Heb ik als nét volwassen jongen van 19 de beladen tekst uit Hands Clean genegeerd omdat Morissette gewoon op foute types viel? Dacht ik dat haar gedoe met oudere mannen er nu eenmaal bij hoorde, dat ze vroeg om problemen? Snapte ik haar songteksten überhaupt wel?

Muziekcritici verwezen in recensies naar de relatie die Morissette als tiener had gehad met een veel oudere mentor, maar zelf heeft ze nooit het verdriet achter Hands Clean verklaard – tot een half jaar geleden, in een interview met de zelfhulpsite Self. ‘Ik kreeg destijds maar weinig steun, ook niet van vrouwen. In het beste geval werd de tekst genegeerd. Maar ik werd er ook om verketterd en kreeg zelfs de schuld.’

‘Aan het begin van het #MeToo-tijdperk vroegen mensen zich af waarom het zo lang had geduurd voordat vrouwen zich uitspraken’, zegt de zangeres nu. ‘Ik heb een aantal van die types toen vriendelijk herinnerd aan wat ik vijftien jaar geleden al had geschreven.’ Maar het grote publiek wilde nog niet luisteren naar vrouwen in de muziek. ‘Mensen zongen vrolijk mee met een nummer over wat in zekere zin verkrachting was.’

Met terugwerkende kracht hoor je de pijn die vrouwelijke singer-songwriters afgelopen decennia met hun publiek probeerden te delen. Zo werd Tori Amos op 21-jarige leeftijd verkracht toen ze na een optreden in een bar een lift naar huis kreeg. Daarover schreef ze het nummer Me and a Gun, dat gaat over de onthechting die ze voelde tijdens de traumatische gebeurtenis. ‘Een pistool. En een man. Op mijn rug. En ik zong Holly Holly terwijl hij zijn gulp opende.’

Tori Amos schreef het nummer Me and a Gun over de onthechting die ze voelde nadat ze verkracht was.

Het a capella gezongen nummer werd in 1991 uitgebracht als haar debuutsingle. Maar het nummer Silent All These Years uit 1992 werd veel vaker gedraaid op de radio, omdat het toegankelijker was. ‘Artiesten zijn spiegels’, zei Amos later dat jaar. ‘En die spiegels worden vaak toegedekt door anderen. Maar het is ons werk om de waarheid te vertellen, hoe bang we ook zijn.’

Het is tekenend dat zowel Morissette als Amos tamelijk expliciete songteksten schreef over seksueel misbruik, maar het daar min of meer bij lieten en er niet verder over in gesprek gingen. Komt dat omdat ze de tijdsgeest tegen zich hadden? Vrouwelijke singer-songwriters, ook Morissette en Amos, werden eind vorige eeuw makkelijker als melodramatisch weggezet. De massa hoorde hun muziek wel, op de radio en op MTV, maar luisterde niet echt.

Er werd vroeger sowieso niet zo scherp geluisterd, lijkt het. Er zijn legio voorbeelden van popklassiekers die heel anders werden geïnterpreteerd dan de bedoeling was. Stevie Wonder schreef Happy Birthday (1980) niet als vrolijk verjaardagslied dat het personeel in een restaurant kan opzetten om je partner te verrassen. Het was een pleidooi om van de geboortedag van mensenrechtenactivist Martin Luther King een nationale feestdag te maken. Born in the USA (1984) van Bruce Springsteen wordt nu omarmd door patriottische Amerikanen, vooral Republikeinen, terwijl het nummer juist gaat over de problemen van arbeiders onder president Reagan en over de Vietnamoorlog. Als het refrein maar catchy genoeg is, is de boodschap snel vergeten.

Stevie Wonders Happy Birthday was bedoeld als pleidooi om van de geboortedag van mensenrechtenactivist Martin Luther King een nationale feestdag te maken.

Wie graaft in de poparchieven, ziet ineens overal signalen die decennialang werden genegeerd – vooral, zo lijkt het wel, in de jaren negentig. Van Sarah McLachlan en Hole tot Eve en TLC, allemaal schreven ze nummers waarin fysiek en emotioneel misbruik van vrouwen centraal stond. Sommigen beschreven vooral de brute daad, zoals Liz Phair in Fuck and Run (1992): ‘Het is neuken en wegrennen, neuken en wegrennen. Zelfs toen ik 17 was. Neuken en wegrennen, neuken en wegrennen. Zelfs toen ik 12 was.’

Anderen beschreven de gevolgen die het misbruik had voor hun zelfvertrouwen, zoals Fiona Apple in Sullen Girl (1996). ‘Noemen ze me daarom een nors meisje? Ze weten niet dat ik vroeger over de diepe, serene zee voer. Maar hij spoelde me aan land, nam me mijn parel af en liet een lege schelp achter.’ Waarom leidde dat toen niet tot meer discussie – en begrip?

Ondertussen luisterden de dubieuze teksten vol seksuele opdringerigheid van mannelijke artiesten eind vorige eeuw nog lekker weg, zonder dat er alarmbellen afgingen. Bruce Springsteen, nog steeds de held van vele mannen, zong in 1984: ‘Hé, kleine meid, is je papa thuis? Heeft hij je helemaal alleen gelaten? Ik heb een stout verlangen. Oh, oh, oh, I’m on fire.’

En kijk eens goed naar de tekst van Belle Hélène van Doe Maar, ook uit 1984. ‘Ik weet niet of het goed of slecht is. Dat ik met je vrijen wou. En wat een ander ook mag zeggen. Ik vond het fijn bij jou. Zoals je naast me ligt te slapen. Zo heb ik jou nog niet gezien. Je lijkt ineens geen kind meer. Maar zo mooi en minstens zeventien.’

De verhoudingen waren, met andere woorden, scheef en oneerlijk.

Ik zou Alanis Morissette nog zo veel willen vragen over de invloed van haar oeuvre op dit debat, maar het is helaas niet gelukt de zangeres te spreken te krijgen. Misschien zal ze zich bij het optreden in Carré wat meer openstellen, nu haar publiek klaar is voor de naakte waarheid.

In het interview met Self zegt ze wel te begrijpen dat iedereen een andere band heeft met haar muziek. ‘Sommige mensen zien popsongs als een dialoog, als een manier om een gesprek over een moeilijk onderwerp op gang te brengen. Voor anderen is muziek slechts een vorm van escapisme. Daar ben ik niet op tegen, maar als ík naar de tekst van een nummer luister, kan ik nergens anders meer aan denken.’

<p style=”text-align: left;”>COMEBACK
Alanis Morissette (45) heeft na drie kinderen en evenveel slopende postnatale depressies een comeback gemaakt in de muziek. De Canadese zangeres bracht onlangs de single Reasons I Drink uit, over eet- en drankverslaving; tekstueel helemaal Alanis, maar zonder de scheurende gitaren. In mei komt er een nieuw album uit, getiteld Such Pretty Forks in the Road, en ze gaat deze zomer op een nostalgische ninetiestournee door de VS, met Garbage en Liz Phair. Onlangs kondigde Morissette een verrassingsoptreden aan op 24 februari in Carré in Amsterdam. Ze zal daar een akoestische uitvoering doen van haar legendarische album Jagged Little Pill, dat dit jaar 25 jaar bestaat, met poprockklassiekers als Ironic en You Oughta Know.</p>

Hieronder staan een aantal door de Volkskrant geselecteerde #MeToo-anthems avant la lettre, van Kitty Wells (1952) en Dolly Parton (1968) tot TLC (1992) en Lady Gaga (2015). Beluister ook de Womxn-serie van Naima Bouchtaoui en Helena Naeff op Red Light Radio, waarin niet-westerse feministische muziek centraal staat.

#Metoo-anthems avant la lettre

• Kitty Wells – It Wasn’t God Who Made Honky Tonk Angels (1952)

“Too many times married men think they’re still single

That has caused many a good girl to go wrong”

• Dolly Parton – Just Because I’m a Woman (1968)

“Now a man will take a good girl

And he’ll ruin her reputation

But when he wants to marry

Well, that’s a different situation”

• Loretta Lynn – The Pill (1970)

“Oh but daddy don’t you worry none

‘Cause mama’s got the pill”

• Helen Reddy – I Am woman (1972)

“Oh yes, I am wise

But it’s wisdom born of pain

Yes, I’ve paid the price

But look how much I gained”

• The Raincoats – Off Duty Trip (1979)

“Woman you’re pinned up

On the wall in front of you

A soldier’s life is very tough

He’s tender loving when fighting’s through”

• Tori Amos – Me and a Gun (1991)

“Yes I wore a slinky red thing

Does that mean I should spread for you, your friends”

• Lorrie Morgan – What Part of No (1992)

“No I don’t need no company

No I don’t want to dance

So what part of no don’t you understand”

• Liz Phair – Fuck and Run (1992)

“It’s fuck and run, fuck and run

Even when I was seventeen

Fuck and run, fuck and run

Even when I was twelve”

• TLC – His Story (1992)

“His story over mine

His story will be his story

And my story is a waste of time

They’re gonna believe

His story”

• Sarah McLachlan – Possession (1993)

“I’ll hold you down

Kiss you so hard

I’ll take your breath away

And after I’d wipe away the tears

Just close your eyes”

• Hole – Violet (1995)

“You should learn when to go

You should learn how to say no

When they get what they want

And they never want it again”

• Fiona Apple – Sullen Girl (1996)

“They don’t know I used to sail the deep and tranquil sea

But he washed me ’shore

And he took my pearl

And left an empty shell of me”

• Eve – Love Is Blind (1999)

“Hey, yo I don’t even know you and I hate you

See all I know is that my girlfriend used to date you

How would you feel if she held you down and raped you?

Tried and tried, but she never could escape you”

• Alanis Morissette – Hands Clean (2001)

“I know you depend on me like a young thing would to a guardian

I know you sexualize me like a young thing would and I think I like it”

• Christina Aguilera feat. Lil’ Kim – Can’t Hold Us Down (2002)

“Here’s something I just can’t understand

If the guy have three girls then he’s the man

He can even give her some head, or sex her off

But if a girl do the same, she’s a whore”

• Rihanna – Man Down (2010)

“Little 22, I call her Peggy Sue

When she fits right down in my shoes

Whatchu expect me to do, if you’re playing me for a fool

I will lose my cool and reach for my fire arm”

• Lady Gaga – Till it Happens to You (2015)

“’Til it happens to you, you won’t know

It won’t be real

No it won’t be real

Won’t know how it feels”

Bron: de Volkskrant >>

[Auteur]

Reacties