- Dit onderwerp bevat 7 reacties, 2 deelnemers, en is laatst geüpdatet op 03/01/2020 om 19:21 door Luka.
-
Reacties
-
Van haar 4e tot haar 13e jaar werd Miranda (47) seksueel misbruikt door haar tien jaar oudere neef. Met grote regelmaat nam hij haar mee naar het bos waar hij haar misbruikte.
In ‘Niks aan de Hand’ vertelt Miranda hoe ze als kind het misbruik kon doorstaan, hoe en waarom ze het voor iedereen verborgen hield en op welke manieren het ruim dertig jaar later haar leven nog steeds beheerst. In de documentaire zie je hoe Miranda de ultieme confrontatie aangaat met de dader, haar neef. Zij stelt hem de vragen waar ze al die jaren mee heeft rondgelopen, in de hoop antwoorden te krijgen die haar verder helpen.
‘Niks aan de hand’: heftige 2Doc-documentaire waarin Miranda de confrontatie aangaat met haar seksueel misbruiker
Hoe begon het? Welke methoden gebruikte hij om haar te laten doen wat hij wilde? Op deze en nog meer vragen probeert Miranda (47) antwoord te krijgen. In de 2Doc Niks aan de hand gaat Miranda in gesprek met haar tien jaar oudere neef, die haar van haar vierde tot haar dertiende misbruikte.
Zo veel vragen
Hoe verantwoordde hij het misbruik aan zichzelf? Welke rol speelde Miranda in zijn leven? En wat vindt hij ervan dat ze hem nooit heeft aangegeven? Was het feit dat hij zelf seksueel misbruikt werd, van invloed op wat hij met haar deed? Het zijn allemaal vragen die Miranda zich al jaren afvraagt. En die ze nu stelt aan de man, haar neef, die haar leven overhoopgooide.In Niks aan de Hand ontvouwt zich een verhaal dat laat zien waarom alle betrokkenen ‘levenslang’ hebben en niemand van hen in staat bleek het misbruik te stoppen. Ook Miranda vertelt hoe ze als kind het misbruik kon doorstaan en waarom ze het voor anderen verborgen hield. Ruim dertig jaar later beheerst het seksueel misbruik nog steeds haar leven.
Niks aan de hand
Miranda over het doel van de documentaire: ‘Ik kom uit een fijn gezin met lieve ouders en toch gebeurde het dat ik, hun kind, onder hun neus volledig de vernieling in werd geholpen door seksueel misbruik. Duidelijke aanwijzingen waren er niet en toen er toch een vermoeden was ontkende ik. De pleger was ook onderdeel van mijn ‘veilige’ familie, dat maakte het even vertrouwd als bedreigend. Zolang we niet goed begrijpen hoe ingewikkeld het allemaal is zijn oplossingen moeilijk. Daarvoor hebben we het hele verhaal nodig, óók van de pleger. Dan is er meer kans op voorkomen en herkenning. En op het stoppen van misbruik.’Ook regisseur Heleen Minderaa onderstreept die ingewikkeldheid: ‘In Niks aan de Hand probeer ik het buitengewoon complexe web te laten zien waarin alle betrokkenen van seksueel misbruik vastzitten. Niet alleen de dader en het slachtoffer, maar ook de mensen eromheen. Ik hoop dat deze documentaire zal bijdragen aan inzichten die nodig zijn om kinderen dit lot te besparen.’
Niksaandehand.com
Wil jij meer informatie over seksueel misbruik? De documentaire is onderdeel van een groter project. Naast deze film komt op 28 oktober ook de informatieve en verdiepende website niksaandehand.com online, waar experts in korte interviews reflecteren op de film en inzichten geven die helpend zijn voor slachtoffers en plegers.Bron: viva.nl
Een misbruikslachtoffer ondervraagt de dader – wat een dappere mensen
Een aardverschuiving op tv was het, al moest je nog je best doen om die als zodanig te ervaren. In de 2Doc-documentaire ‘Niks aan de hand’ (BNNVARA) nam maandag een slachtoffer van seksueel misbruik plaats tegenover de dader, en stelde hem de vragen waarmee ze al decennia rondloopt.
Een aardverschuiving van binnen. Aan de buitenkant zagen we rimpelingen van het oppervlak, maar wat een krachten gingen er schuil onder dat gezicht, die trillende handen en lippen.
Filmmaker Heleen Minderaa koos voor een simpele, ijzersterke vorm. Een interview met de 47-jarige Miranda – vanwege privacy zonder achternaam – tegen een witte achtergrond, en een vraaggesprek tussen haar en de dader in een donker zaaltje. Wit, en zwart. Zij zit in het licht, van de dader – haar neef – komen alleen handen en mond in beeld.
De interviewfragmenten zijn doorsneden met oude filmbeelden en foto’s. Tekeningen ook, die ze in haar therapieën maakte, omdat ze geen woorden had voor het vroege misbruik. Een tongzoen, een hut in het bos, het stijve geslachtsdeel. Gaandeweg ontvouwt zich het verhaal van haar tien jaar oudere neef die haar van haar vierde tot haar dertiende seksueel misbruikte.
Ze werkte hard om niks-aan-de-hand te spelen
Daar blijft het niet bij. Ze vertelt ook waarom ze zo hard werkte om niks-aan-de-hand te spelen. Waarom betrapt worden het allerergste was, erger dan de handelingen zelf. Oma zou dat niet overleven, dreigde hij. Haar lieve oma, bij wie ze vier keer per week logeerde en van wie haar neef de buurjongen was. Ze doorstond het liever, en de dissociatie redde haar. “Ik keek naar wat er met mij gebeurde en ik voelde niks.”Daarom is misbruik zo vernietigend, vertellen experts op de bijbehorende website niksaandehand.com, want de film is deel van een crossmediaal project om misbruik te helpen herkennen, stoppen en verwerken. Afstand nemen van haar gevoel zit zo in haar systeem, dat ze altijd ver over haar grenzen gaat, ook op haar werk en in relaties. Nachtmerries plagen haar.
De onderkoeling zit in het DNA van het verhaal. Ook de confrontatie met de neef is onderkoeld, aardig bijna. Wil ze nog steeds pleasen, of is ze de woede voorbij? Ze stelt hem haar vragen. Hoe kwam hij op het idee, hoe praatte hij het voor zichzelf goed, wat vindt hij ervan dat ze hem nooit heeft aangegeven? Hij laat zijn daderperspectief eerlijk zien. Het is ontluisterend. De jongen ontbeerde ouderlijke liefde en erkenning, werd zelf tien jaar misbruikt door de bijlesleraar, en had zo’n negatief zelfbeeld dat de stap naar slechte daden miniem was. Eigenlijk was hij ook trots. “Ik vond mezelf dom, stom en lelijk, en was blij dat er een meisje was dat het met mij wilde doen.”
Het kostte drie jaar om de woorden te vinden voor dit verhaal
Ze knippert met haar oog, vertrekt een lip. Ik moest in een interview in NRC lezen dat Heleen en Miranda drie jaar lang gesprekken hebben gevoerd om de woorden te vinden om dit verhaal überhaupt te vertellen. Dat Miranda ijskoud trillend moest stoppen toen de neef zijn motief vertelde. Zij dacht dat hij zo van háár hield, maar zij was gewoon voorhanden.Met ‘Niks een de hand’ willen ze het systeem rond seksueel misbruik laten zien. Hoe slachtoffer en dader het blijven verbergen, hoe omstanders niets zien of niets doen en het doodzwijgen.
In de hechte familie bleven neef en nicht elkaar zien, op bruiloften. Hij heeft haar therapie betaald. Meedoen aan deze film was het minste wat hij nog als terugbetaling aan haar kon doen, zei hij. We keken maandag naar twee ongelooflijk dappere mensen die over hun eigen trauma heen stapten in de hoop iets goeds voor anderen te kunnen betekenen. Een aardverschuiving.
Bron: trouw.nl
‘De heftigheid van emotie is nergens groter dan wanneer het over seksueel kindermisbruik gaat’
In gesprek met de maker: Heleen Minderaa (de regisseur)
Hoe maak je een film over het buitengewoon complexe web waarin betrokkenen van seksueel misbruik vastzitten? Regisseur Heleen Minderaa vertelt hoe ze samen met haar hoofdpersonage Miranda down the drain ging bij het maken van haar documentaire ‘Niks aan de hand’. ‘Deze film is de zwaarste die ik ooit heb gemaakt.’
Innerlijk gevecht
Filmmaker Heleen Minderaa ontmoette hoofdpersonage Miranda bij een gezamenlijke werkgever. Ze raakten bevriend en Miranda vertelde over het seksueel misbruik dat haar als kind overkwam. ‘Als ik ernaar vroeg, merkte ik dat ze het heel ingewikkeld vond om erover te praten. Maar ze zei ook dat ik een van de eersten was die doorvroeg.’ Minderaa herkende bij zichzelf een innerlijk gevecht. ‘Je denkt, dit is zo gruwelijk, wil ik dit echt weten? Maar als ik niet doorvraag, laat ik haar ermee alleen.’ Het mondde uit in een serie gesprekken waarin ze soms merkte dat Miranda geen woorden kon geven aan wat haar overkomen was.Naarmate Minderaa meer details hoorde over het misbruik, de ingewikkelde dynamiek met de dader en de reactie van de familie, wist ze dat ze een belangrijk onderwerp voor een film in handen had. ‘Maar ja, een film over een vroegkinderlijk trauma ligt heel gevoelig. Als je zoiets is overkomen heb je eigenlijk je hele leven nodig om te snappen welke impact het misbruik op je leven heeft. Uiteindelijk was Miranda zelf degene die zei dat ze het wilde doen. ‘Toen merkte ik dat ík degene was die het tegenhield. Ik was bang dat het te zwaar voor haar zou zijn. En dat ik te dichtbij stond. Er is een jaar overheen gegaan voordat ik besloot het filmplan door te zetten.’
Een complex web
Samen met de hoofdpersoon besloot de filmmaker een documentaire te maken waarin de patronen worden getoond die ervoor zorgen dat seksueel misbruik vaak door geen van de betrokkenen kan worden gestopt. ‘Ik dacht eerst zelf ook in goed en slecht en in dader en slachtoffer. Ik was dan ook heel verbaasd toen ik hoorde dat ze elkaar nog steeds zagen op verjaardagen. Ze komen uit een familie waarin je geacht wordt te verschijnen als er iemand jarig is. Ze weten er allemaal van, eten samen taart, maar niemand praat erover. Ook niet één op één tegen de dader en het slachtoffer.’Het was voor de filmmaker een grote hobbel om Miranda’s neef bij de film te betrekken. ‘Als regisseur zoek je naar de uiterste randen van je verhaal en dan kom je ook daar waar het schuurt. Dat moet. In dit geval wisten we dat we ons doel alleen konden bereiken als we ook zijn perspectief op het verleden zouden laten zien.’ Toch vond ze het moeilijk om een podium te geven aan de man die Miranda’s leven kapot heeft gemaakt, vertelt ze. ‘Ik wist dat als ik hem erbij ging betrekken, ik ook veilig voor hem moest worden en écht open moest gaan staan voor zijn verhaal en achtergrond. Het zou betekenen dat ik ook begrip op moest gaan brengen voor zijn kant van het verhaal. Ik vond het belangrijk voor de film, maar het heeft de vriendschap met Miranda wel onder druk gezet.’
Toch was het Miranda die al eerder tegen haar neef had gezegd dat ze ooit misschien iets met hun gedeelde verleden wilde doen, al wist ze nog niet welke vorm. ‘Haar neef had toen gezegd dat ze moest bellen als het zover was, en dat hij dan zou overwegen een bijdrage te leveren. Ik wist dat als we zijn perspectief konden laten zien, ik pas echt het complexe web waar je in gevangen zit kon laten zien. Haar neef steekt ongelofelijk zijn nek uit en daarin verdient hij een vorm van bescherming. Dat hoort bij je taak als maker, maar dat is als vriendin lastig.’
De filmmaker vertelt dat de sfeer op de set ongelofelijk gespannen was op de draaidag van het gesprek tussen Miranda en haar neef. ‘Ook voor de crew was het een emotionele uitdaging. Het zijn zeer ervaren professionals die de hele wereld hebben gezien, maar zodra het over kinderen en seks gaat moet je stevig in je schoenen staan om de gedachte aan je eigen kinderen even te parkeren. Ik denk dat de heftigheid van emotie nergens groter is dan wanneer het over kindermisbruik gaat.’
Het niks-aan-de-hand-mechanisme in werking
Wat opvalt tijdens het gesprek, is dat Miranda bijna begripvol lijkt en ze heel kalm blijft ten opzichte van haar neef. ‘Ik zag daar het niks-aan-de-hand-mechanisme in werking, dat leren kinderen die dit meemaken al heel jong; uiterlijk onbewogen, maar van binnen koud en ellendig. Ik had van tevoren aan haar gevraagd om het niks-aan-de-hand-mechanisme af te leggen in het interview om inzichtelijk te maken wat zich achter dit masker afspeelt. Dus de tranen laten gaan als je die voelt komen en niet wegduwen. Ik wist dat ik zowel het gesprek met haar, als de confrontatie met haar neef, in een keer moest opnemen, ik had maar één kans. Het was een minutieuze operatie: Waar zit de geluidsvrouw, waar is de camera, wat kan ik doen als ze dissocieert?’Samen down the drain
De tekeningen die je in de film ziet, zijn de eigen tekeningen van Miranda. ‘Ze vond het moeilijk om in haar hoofd chocola te maken van de volgorde van gebeurtenissen. Zo ontstond het idee om haar de ervaringen te laten tekenen. Dit was ongelofelijk intensief, voor haar maar ook voor mij: je gaat samen down the drain. Deze film was de zwaarste die ik ooit heb gemaakt.’ Minderaa vertelt dat de eerste tekeningen ‘echt kindertekeningen’ zijn. Zonder dat Miranda het zelf in de gaten had, tekende ze die eerste gebeurtenissen in kinderperspectief. De tekeningen van het misbruik toen ze ouder was, waren veel explicieter. ‘Ik heb er bewust voor gekozen om die niet te gebruiken. Ik weet dat seksueel misbruik bij kinderen een thema is dat mensen al snel teveel wordt. Beelden ervan wekken walging op. Dat is een gevaar voor een film over zo’n onderwerp. Deze kindertekeningen zijn nog te behappen en mijn doel is juist dat kijkers meer gaan begrijpen over misbruik in plaats van het hoofd af wenden uit ongemak en over te gaan op een onderwerp dat we makkelijker aan kunnen.’De rol van de omstander
Minderaa koos ervoor om de betrokkenen alleen in beeld te brengen via telefoongesprekken of oude foto’s. Deels was dat noodzaak: Miranda’s moeder wilde niet in beeld, maar wel haar verhaal doen aan de telefoon. ‘Ik vond het een interessantere vorm: deze moeder staat voor alle moeders en ouders. Het gaat niet alleen om de juffrouw, het gaat om alle leerkrachten, familieleden en jeugdvrienden. Hierdoor kon ik een universeler verhaal vertellen. Ik heb met een aantal experts en therapeuten gesproken en die zeiden: ‘Deze reactie is zoals het bijna altijd gaat. Omstanders en familieleden stoppen het niet actief in de doofpot. Ze doen het niet met opzet maar ze weten domweg niet wat ze ermee moeten doen. En dus praten ze er maar niet meer over.’Het taboe op misbruik
Volgens de filmmaker rust er nog steeds ‘een levensgroot taboe’ op seksueel misbruik. ‘Dat heeft denk ik te maken met dat ongemak dat ervoor zorgt dat we liever wegkijken. Er zijn heel veel organisaties die zich richten op de slachtoffers, maar er is maar weinig publiekelijke aandacht voor dadergedrag. Je hoort nooit de dader aan het woord in een film.’ Minderaa vond het heel belangrijk om de interactie tussen Miranda en haar neef in beeld te brengen.‘Je ziet hoeveel ingewikkelde dynamiek er tussen die twee is. Van woede, via ontzetting naar verbinding. Uiteindelijk bedankt ze hem huilend voor zijn verhaal, en dan vloeien de tranen ook bij hem. Ik vond het belangrijk om dat te laten zien. Deze man heeft verschrikkelijke fouten gemaakt en slechte dingen gedaan, maar hij is geen duivel. Hij was een jongen van 14 toen hij het misbruik begon, en hij werd zelf ook misbruikt. Daarmee praat ik het allerminst goed, maar achter seksueel misbruik zitten altijd complexe verhalen.’
Tsunami van emoties
Ze is zelf door de film anders naar vroegkinderlijk trauma gaan kijken. ‘Ik ben beter gaan snappen hoe een kind reageert om te kunnen overleven en verdragen. En ook dat kinderen vaak niet voor niets hun mond houden. Ze weten: als ik hiermee naar buiten kom, dan breekt de hel binnen de familie los. En dat gebeurt meestal ook. Het is een hele realistische angst. Pas als ze inzicht hebben in hun trauma en het effect op hun dagelijks leven, staan ze steviger in hun schoenen en kunnen ze die overweldigende angst de baas. Daarom durven slachtoffers van seksueel misbruik vaak pas later naar buiten te komen met hun verhaal, of pas als de dader overleden is. Dat vind ik schrijnend maar ik snap het wel. Dat Miranda en haar neef dit hebben kunnen doen is uitzonderlijk en heel, heel moedig.Hoofdpersonage Miranda heeft nu een relatie en een gezin. ‘Ze functioneert goed, maar heeft het tegelijkertijd zwaar.’ Ze is volgens de filmmaker tevreden met de film, maar het hele proces heeft ontzettend veel bij haar losgemaakt. ‘Het is niet zo dat door dit nu te vertellen, het verwerkt is. Deze vorm van trauma kom je nooit helemaal te boven.’
Bron: 2doc.nl
‘Hij zei altijd dat hij het deed omdat hij van me hield’
Miranda werd als kind misbruikt door haar neef. In de documentaire Niks aan de hand, gemaakt door vriendin Heleen Minderaa, gaat zij met hem de confrontatie aan. „Ik had een band met mijn dader. Ik dacht: ik ga hem toch niet zomaar áángeven?”
Lichtheid is de basis van hun vriendschap. Maar wat nu als lichtheid de zwaarte niet meer verdrijven kan, als humor niet meer werkt? „Friet”, zegt Miranda, aan een tafeltje in de Van der Valk in Eemnes.
„We hebben hier vaak gezeten, als het moeilijk was”, zegt goede vriendin Heleen. „Het gáát maar door en door en je hebt samen iets nodig, een houvast. En dan bestelden we friet.”
„Friet helpt”, zegt Miranda resoluut. „Friet helpt altijd.”
Miranda wil de wereld vertellen wat niet gezegd mag worden „maar wat in zo veel families gebeurt”. Ze werd tussen haar vierde en dertiende seksueel misbruikt door haar tien jaar oudere neef, veelal in een hut in de Veluwse bossen.
Ze wil vertellen waarom ze het misbruik jarenlang geheim hield. Waarom ze de dader, terwijl die haar leven overhoop gooide, nooit heeft willen aangeven bij de politie. Ze wil de methoden tonen die hij gebruikte om haar te laten doen wat hij wilde, en hoe hij dat verantwoordde tegenover zichzelf, en welke rol zijn eigen misbruikverleden heeft gespeeld. Ze wil laten zien waarom de omgeving het misbruik niet zag, niet wilde zien, nog steeds niet, en dat ieder daarvoor zijn eigen reden heeft. En dat je als familie samen in een web zit, „een falend systeem”, waarin niemand een uitweg weet. Het héle verhaal over misbruik wil ze vertellen, in al zijn gelaagdheid, „zodat mensen begrijpen hoe ingewikkeld het is”. Maar hoe?
In gesprek over ‘hun geheim’
Vijf jaar geleden leerde Miranda documentairemaker Heleen Minderaa kennen. De twee raakten via hun werk bevriend en Miranda vertelde haar al vrij snel over het verleden. Ze besloten het complexe web te tonen waarin alle betrokkenen van seksueel misbruik vastzitten: Miranda vertelt, Heleen maakt de film.Vele porties friet later is er nu Niks aan de hand, deze maandagavond uitgezonden op NPO2. Een documentaire waarin de 47-jarige Miranda – om privacyredenen zonder achternaam – met haar neef in gesprek gaat over ‘hun geheim’. Op kalme toon, vol in beeld, in een kale ruimte, zittend op een stoel. De antwoorden van haar neef, van hem zie je alleen zijn handen, net zo kalm.
Miranda’s vastberadenheid om dit te doen groeide sinds ze als 18-jarige de politie in de klas hoorde vertellen dat je áltijd aangifte moet doen van misbruik. Is dat zo?, dacht ze. Ze moest er niet aan denken: haar neef, ’s nachts om half vijf van zijn bed gelicht. Wat zou dat betekenen voor haar familie? Haarzelf? „Ik had een band met mijn dader. Een soort relatie, die je helemaal niet wílt hebben, maar je voelt je verantwoordelijk. Ik dacht: ik ga hem toch niet zomaar áángeven?”
Ze hield altijd contact met haar neef – hij heeft later haar therapie betaald. Ze zag hem op familiefeestjes, bruiloften. En toen ze samen naar beider ouders gingen om het te vertellen, zag ze bij hen alle emoties, van woede tot ‘niks aan de hand’, behalve die waarop ze hoopte – begrip. Ze snapt het. „Iedereen heeft zijn eigen afweermechaniek.”
Miranda léérde erover vertellen. Tegen haar eerste vriendje – „je moet wel, je loopt tegen zo veel dingen aan, ook op seksueel gebied”. Tegen therapeuten – „ze hielpen mijn zelfbeeld bij te stellen, je vindt jezelf lelijk en stom en idioot en dom”. Maar na twee burn-outs merkte ze dat ze niet verder kwam. Ze had behoefte aan mensen die dóórvroegen. Glimlachend naar Heleen: „Zij was een van de enigen die dat aandurfden.”
Woorden vinden
Heleen: „Het gebeurde regelmatig dat ik met Miranda sprak en dat ze wegkeek.”Miranda: „Schaamte, deels.”
Heleen: „Jij stopt dan ook gewoon hoor, na drie woorden.”
Miranda: „Ik krijg het niet uit mijn strot. Ik heb de woorden niet.”
Heleen: „Je zou denken ‘ze wil niet vertellen’. Maar ik wist, dit is niet de grens. Dit is een gebrek aan woorden, een vroegkinderlijk trauma, ontstaan voordat er woorden zijn. Maar Miranda wíl het wel vertellen, met wat extra hulp. Ik heb geprobeerd haar daarin te begeleiden.”
Miranda: „Woord voor woord, letterlijk. Zo ging dat. Eerst denken: ‘oké, dit woord durf ik niet te zeggen. Maar als ik het niet zeg, dan snapt Heleen niet wat ik bedoel dus ik móét het wel zeggen’. En dan naar het volgende.” Naarmate ze de woorden vond, begreep ze dat al haar klachten tot het misbruik te herleiden zijn. De nachtmerries, de spanningsklachten van rug tot nek, problemen met sociale relaties, op het werk, vermoeidheidsklachten. „Ben ik op het werk nou alweer over mijn grenzen gegaan? Je snapt het niet. Tot je alles onder elkaar zet en begrijpt: ik heb mijn grenzen nooit leren aangeven.”
Je wilt dat mensen aardig tegen je doen, maar omdat je iets anders doet dan ze van je gewend zijn, worden ze boos
MirandaHeleen heeft lang getwijfeld of zij, als vriendin, de documentaire wel moest maken. Meestal houdt ze een bepaalde afstand tot een onderwerp. „Maar dat gaat hier niet. Dan zou Miranda stoppen met vertellen terwijl ze wel verder wíl, en je juist dan moet doorvragen en je dat alleen kunt als je Miranda ként, met al haar kwetsbaarheden, en haar tegelijkertijd de veiligheid kan bieden als vriendin. Want soms zat ze gewoon weer in die hut. Dat kind zat gewoon weer in die hut, in de gedaante van een 47-jarige vrouw. En dan moet ik haar als vriendin een hand kunnen geven en zeggen: ‘kom maar joh, kom eruit, uit dit rotding. Laten we samen friet eten’.”
Samen down the drain, zo voelde het de afgelopen jaren. Maar Miranda wilde het héle verhaal vertellen en beiden zagen in: dat kan niet zonder medewerking van haar neef. Dat maakte hun verbondenheid er niet gemakkelijker op, zegt Heleen. „Ik wist: als wij hem erbij vragen zal ik voor hem net zo veilig moeten worden als ik voor Miranda ben. Maar dat is dus per definitie niet meer veilig voor háár.”
De herhaling gaat door
De neef stemde toe. Voor haar, uit een gevoel van verschoning, en omdat hij zelf ook een verhaal te vertellen heeft. Er volgde een voorgesprek. Miranda: „Wie gaat waar zitten? Jij tegenover hem, naast hem? Alleen dat al is complex.” Heleen: „We deden vantevoren een hele stoelendans.” Uitkomst: Miranda vlakbij een nooddeur, zodat ze weg kon, Heleen naast de neef: „Ik vond het belangrijk dichtbij hem te zitten. Ik heb zelfs nog zijn stoel naar me toe gedraaid, omdat ik merkte dat hij zich op Miranda richtte. Hij zocht dat bondje op dat hij met haar had.”Miranda: „Dat we vróéger hadden, omdat je samen iets weet wat de rest niet weet. Hij zei altijd: als jij ermee naar buiten komt, dan komt oma erachter en gaat oma dood. Dat bondje was voor mij niet fijn, maar je hébt het wel. En als je samen een documentaire maakt, heb je het voor je het weet wéér.”
Alles is herhaling, een leven lang, dat is wat Miranda nu over het complexe web weet. „Als mensen tegen mij zeiden: ‘we hebben liever niet dat dit wordt uitgezonden’, of ‘alleen onherkenbaar’, dan is dat hetzelfde als toen ze vroeger zeiden ‘vertel er maar niks over’. En die herhaling gaat door, tot je daar zélf een stop op zet. En dat is het moeilijkste. Je wilt dat mensen aardig tegen je doen, maar omdat je iets anders doet dan ze van je gewend zijn, worden ze boos. Ze snappen het niet.”De opname van het gesprek vond plaats in een bovenzaaltje van Luxor in Arnhem. Op één middag, de apotheose van een jarenlang proces. Vastberaden stelde Miranda haar vragen, meer nog dan bedacht, ondanks de zenuwen, en halverwege keken Heleen en Miranda elkaar met een dikke knipoog aan. Maar toen de neef, zelf misbruikt door iemand buiten de familie, vertelde zichzelf óók dom, stom en lelijk te vinden en daarom wel trots te zijn „dat er een meisje was die het met mij wilde doen”, moest Miranda stoppen. „Ik werd koud, begon te trillen. Zó’n antwoord had ik nooit van hem gehad. Hij zei altijd dat-ie het deed omdat hij van me hield. Ik vond het niet fijn, maar oké. Maar nu begreep ik dat ik gewoon voorhanden was. Dat hij mij gewoon heeft gebruikt. Alsof het plafond naar beneden komt en je de lucht ziet en denkt: oh, dát is de lucht. Die is blauw, nóú zie ik het.”
Maar ook de neef moest zijn perspectief kantelen, toen hij in de montagestudio samen met Miranda en Heleen de documentaire voor het eerst zag. „Ik vind het zo raar van mezelf”, zei hij tegen Miranda. „Ik dacht toen dat we het beiden wilden. Dat jij het ook lekker vond.” Heleen: „En toen viel voor hem het plafond naar beneden. Hij zei: „De documentaire klopt, maar ik heb het anders onthouden. Iedereen creëert zijn eigen gedachten om het misbruik voor zichzelf goed te praten.”
De neef stond op en liep trillend naar buiten. Frisse lucht. Heleen erachteraan. Een half uur heeft ze met hem gepraat. „Terwijl Miranda mij net zo hard nodig had.”
Miranda: „Ingewikkeld hè”.
Heleen: „En dan eten we maar weer friet.”
Bron: nrc.nl
‘Alle betrokkenen bij dit misbruik hebben levenslang’
Regisseur Heleen Minderaa laat in haar documentaire Niks aan de hand zowel het slachtoffer als de dader (haar neef) aan het woord.Voor slachtoffers is veel maatschappelijke aandacht, zegt Minderaa. Ze hoopt dat haar film ook inzicht geeft over daders, die zelf ook bovengemiddeld vaak zijn verwaarloosd of misbruikt: Miranda’s neef kreeg thuis weinig liefde en had een bijlesleraar die aan hem zat. Dat hij in de film niet wezenlijk lijkt te beseffen hoezeer hij Miranda heeft beschadigd, maakt het de kijker misschien nog steeds lastig met hem mee te voelen, maar, zegt Minderaa, verklaarbaar is het wel. ‘De dader heeft iets heel slechts gedaan en zodra hij zich dat realiseert, moet hij daarmee leven. Overigens zegt hij in de film wel: ‘Waren we maar betrapt, dan was het eerder gestopt.’ Dat vind ik in een sleutelzin. Alle betrokkenen in Niks aan de hand hebben levenslang. Miranda heeft met de film de regie over haar leven terug willen nemen. Haar neef heeft verschoning willen zoeken. Toen hij de film in zijn geheel gezien had, zei hij pas: nu dringt tot me door wat ik haar heb aangedaan.’
Lees het hele artikel op de site van de Volkskrant >>
Miranda (47) werd als kind jarenlang seksueel misbruikt: ‘Maar vergeving geeft mij ruimte’
DE 19 BESTE VERHALEN VAN 2019 – Vanaf Tweede Kerstdag tot en met Oudjaarsdag presenteren we elke dag de beste verhalen die wij bij de Stentor in 2019 maakten. Geselecteerd door de redactie: de 19 beste verhalen van 2019. Vandaag het verhaal van Miranda Freriks.
Als klein meisje werd ze jarenlang seksueel misbruikt door haar neef. Het misbruik vond plaats in de buurt van Apeldoorn, waar haar familie woonde. Nu, ruim dertig jaar later, gaat de 47-jarige Miranda Freriks het gesprek aan met de dader in de tv-documentaire Niks aan de hand. Op zoek naar de laatste puzzelstukjes. ,,Kennelijk heb ik dit podium nodig, zo groot en voor zoveel mensen.’’
Iéts met vergeving, daar heeft dit mee te maken. Of nee, het heeft juist álles met vergeving te maken. Miranda Freriks zoekt naar de juiste formulering, ze wikt en weegt de woorden zorgvuldig. Woorden die ze heel lang niet had en toen ze die eenmaal vond en uitsprak, werden ze niet gehoord. Tot nu. ,,Zonder vergeving stagneert alles. Ik ben niet gelovig of zo, maar voor mij geldt: als je niet in staat bent te vergeven, leg je niet alleen de dader maar ook jezélf levenslang op. Ik zeg niet dat het makkelijk is en ook niet dat iedereen dit zo moet doen, maar vergeving geeft mij ruimte. Daarom kan ik dit nu doen, denk ik. Ik moest er alleen wel 47 voor worden.’’
Er verschijnt een glimlach op haar gezicht, haar ogen glinsteren. Miranda’s mimiek spreekt boekdelen. Emotie is er voortdurend, deze vrijdagochtend bij haar thuis, maar boos wordt ze niet. Dat is ze ook al die jaren niet geweest, zegt ze. In het straatje waar ze woont, valt haar voortuin op. Hoewel het eind oktober is, staan de bloemen nog altijd vol in bloei. Roze blaadjes in overvloed, een straal herfstzon doet de rest. ,,Bijzonder hè, al die kleuren. Ik heb hier een fijne plek, midden in de stad maar toch een eigen tuin en het bos om de hoek.’’
Oude zand
Miranda Freriks. De Veluwe is nog altijd haar thuis, ze houdt van het bos, de bomen, het oude zand. De natuur zit in haar bloed; in de familie van haar vaders kant zaten boswachters en jachtopzieners. Ze komt ook veel op de Veluwe, maar één stuk bos laat ze voor wat het is, ze zal er zelfs geen voet meer zetten. In dat bos, bij een dorp onder de rook van Apeldoorn, waren de bomen stille getuigen van hoe ze jarenlang seksueel werd misbruikt door haar negen jaar oudere neef. Hij had er een hut voor gemaakt, die volledig ondergronds was. Het misbruik vond vanaf haar vierde jaar plaats en duurde bijna tien jaar. Niemand had iets in de gaten.Puzzel
Ruim dertig jaar later maakt regisseur en vriendin Heleen Minderaa een documentaire over deze ingrijpende periode: Niks aan de hand. De film wordt maandagavond uitgezonden bij BNNVARA op NPO2. Miranda gaat voor de camera in gesprek met de dader, haar neef, en laat het buitengewoon complexe web zien waarin alle betrokkenen van seksueel misbruik vastzitten. ,,Het zijn de stukjes van een complexe puzzel waar ik naar op zoek was. Het was dapper van hem om mee te werken. Het heeft mij geholpen antwoord te krijgen. Ik hoop anderen weer te helpen met deze film.’’Na jaren van net doen alsof er niets aan de hand is, kan niemand nog langer wegkijken. Ook ik zelf niet’
~ Miranda FreriksEr ging ruim twintig jaar aan therapie aan vooraf voor ze zover heeft kunnen komen. ,,Ik heb verschillende therapieën gehad en allemaal hebben ze een stukje bijgedragen. Uiteindelijk kwam de doorbraak bij een psychiater die de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS) stelde en mij behandelde. Van daaruit kon ik bouwen. Er ontstond ruimte. Toen kreeg ik ook de moed om mensen te zoeken die mij konden helpen dit verhaal te vertellen. Die vond ik in regisseur Heleen Minderaa. Samen zijn we op zoek gegaan naar de laatste puzzelstukjes. Na jaren van net doen alsof er niets aan de hand is, kan niemand nog langer wegkijken. Ook ik zelf niet. Kennelijk heb ik dit podium nodig, zo groot en voor zoveel mensen.’’
Fijn gezin
Aandacht voor haar situatie is niet haar doel geweest. ,,Het is een grote bijvangst maar ik hoop dat deze documentaire vooral zal bijdragen aan inzichten die nodig zijn om kinderen dit lot te besparen. Want misbruik vindt iedere dag plaats, ook in onze eigen omgeving. Ik kom uit een fijn gezin met lieve ouders en toch gebeurde het dat ik, hun kind, onder hun neus volledig de vernieling in werd geholpen door seksueel misbruik. Duidelijke aanwijzingen waren er niet. Niemand had iets door.’’Lieve oma
Thuis niet, op school niet en ook haar vriendinnetjes hadden niets in de gaten. ,,En toen er toch een vermoeden was, ontkende ik. De pleger was ook onderdeel van mijn ‘veilige’ familie, dat maakte het even vertrouwd als bedreigend. Ik mocht niets zeggen, ik stikte er bijna in. Was jarenlang bezig met dat niks-zeggen-gedoe. Wat als ik het mama en papa vertel? Oh nee, dat mag niet, dat kan niet. Dan maak ik ze heel verdrietig. Je bent alleen maar bezig om ervoor te zorgen dat niemand er achter komt. Dat is ook zo’n mechanisme. Want hij had mij gezegd dat oma een hartinfarct zou krijgen, als ik iets zou zeggen. Mijn lieve oma… dood? Nee, dat mocht niet gebeuren, nooit. Dus hield ik mijn mond.’’Ze haalt diep adem. ,,Het is ingewikkeld. Zolang we niet goed begrijpen hoe ingewikkeld het allemaal is, zijn oplossingen heel moeilijk. Daarvoor hebben we het hele verhaal nodig, óók van de pleger. Dan is er meer kans op voorkomen en herkenning. En op het stoppen van misbruik.”
Later bouwde hij de hut in het bos. Die vreselijke hut, afschuwelijk
~Miranda Freriks (47)Vier jaar was ze, vijf dagen later zou ze vijf jaar worden. Wat normaal gesproken een feest moest zijn, werd het begin van een jarenlange levensechte nachtmerrie. ,,Hij paste die avond op. Ik lag al in het grote bed van mijn oom en tante toen mijn neef bij mij kwam en uitlegde wat mensen doen als ze elkaar lief vinden. En wat ze doen als ze elkaar heel lief vinden. Daarna deed hij het voor. Later bouwde hij de hut in het bos. Die vreselijke hut, afschuwelijk. Op mijn dertiende stopte het, hij was bang dat ik zwanger zou raken.’’
Boos
Ze is achttien als ze haar ouders inlicht. ,,Het ging niet meer. Het geheim was te zwaar, ik overwoog zelfs van een flat af te springen’’, vertelt ze. Met een flauwe lach: ,,Maar daar zou ik mijn ouders nog veel meer verdriet mee doen. Geen goed plan dus. Mijn vader was zo boos, werd razend toen ik het vertelde. Op iedereen, maar ook op mij. Want ik had niets gezegd. En dat begrijp ik ook. Helemaal toen ik later zelf moeder werd. Het is zo’n heftig idee dat er zoiets met je kind kan gebeuren. Je wilt je kind beschermen. Altijd.’’Niet goed
,,Mijn vader was shovelmachinist, hij wilde bij mijn neef de pui eruit rammen. Ook geen goed plan. Ik had liever dat hij erover ging praten. Maar natuurlijk valt er niet over te praten, dat is zo moeilijk. Het is ook niet meer goed gekomen. Als de auto van mijn neef bij opa en oma stond, keerden mijn vader en moeder om. Mijn moeder wist meteen waarover ik het had toen ik het vertelde. Achteraf. Ze was alleen maar verdrietig, intens verdrietig. En daar had ik weer verdriet van.’’De familie wordt ingelicht. Maar tot op de dag van vandaag weet Miranda niet welke familieleden het wel weten en welke niet. Feit is dat het opnieuw stil werd. ,,Ik dacht: nu gaat het gebeuren, maar er gebeurde niets, helemaal niets. De familie wist niet met de situatie om te gaan, dus gebeurde er niets. Zo werkt het vaak in families. Niet goed, wel begrijpelijk. We doen alsof er gewoon niets is en dan is er ook niets. Dus zaten we gewoon op verjaardagen bij elkaar. En aten taart. Heel verstikkend’’, zegt ze over die periode.
Ook misbruikt
Miranda komt erachter dat haar neef zelf ook jarenlang seksueel misbruikt is. Door een docent die hem thuis bijles gaf. Hij vertelt in de film dat hij zich een sukkel voelde. ,,Hij noemde zichzelf ‘een mongool’ die zich heel slecht voelde over zichzelf. Hij miste oprechte aandacht en liefde van zijn ouders. Door op zijn beurt mij te misbruiken, ging hij zich beter voelen. Hij had de controle over mij. Van die bijlesleraar mocht hij niets zeggen, op zijn beurt bedreigde hij mij ook. Nu begrijp ik dat hij zijn mond moest houden omdat hij ook werd misbruikt. Zo ontstaan er allemaal ‘bondjes’, die ongelofelijk moeilijk te doorbreken zijn en waarin iedereen zijn mond houdt en zwijgt.’’De nachtmerries zijn minder, van vijf keer per nacht naar een keer per week. Stukken beter dus
Miranda Freriks
Miranda probeert zo goed en zo kwaad ze kan haar leven te leven. Te genieten van kleine dingen die van grote waarde zijn. De nachtmerries zijn veel minder geworden na een goede traumabehandeling: ,,Van vijf keer per nacht naar één keer per week. Stukken beter dus’’, stelt ze nuchter vast. Het aantal triggers waardoor ze uit het nu gerukt wordt en weer midden in die ellendige periode belandt, neemt af.,,Het overvalt je keer op keer. Een bericht in de krant, iemand die iets roept op tv. Misbruik zit in je systeem. Ik heb gelukkig heel wat triggers kunnen aanpakken. Eentje krijg ik maar niet onder controle en dat is die van een startende motor. Als ik dat hoor, val ik zo ver terug. Hartkloppingen, hyperventilatie, stresshormonen. Dan ben ik ineens weer daar en moet ik mee. Met hem. Op de motor, crossen door het bos. Of naar een huis waarvan hij de sleutel heeft. Of naar die afschuwelijke hut. Die spanning, die was er constant.’’
Nog niet zo heel lang geleden maakte ze een eind aan die spanning. ,,Ik ben naar mijn neef gegaan en heb gezegd: ‘Ik vergeef je en ik maak het uit’. Dat klinkt gek, alsof er sprake was van verkering. Het was een ongelijkwaardige relatie waarin ‘nee’ zeggen niet ging. Een pact waarin sprake was van verwarrende gevoelens van afkeer en angst. Een gek soort bondgenootschap, eentje met een verlammende werking. Ik stond erbij en keek ernaar. Iedereen stond erbij en keek ernaar.’’
Maar dat niks-aan-de-handgedoe managen, is een hele klus. Ik was er heel goed in, maar vroeg of laat sloopt het je
~ Miranda FreriksZe besloot geen aangifte te doen. ,,Ik had hem kunnen aangeven, ik heb het niet gedaan. Hij had gestraft willen worden, begrijp ik nu van hem. Boete willen doen, de cel in. Maar dat had mij niet verder geholpen. En hem denk ik ook niet. Nu heeft hij meegewerkt aan de documentaire en erkent hij voor de camera zijn misstappen. Die erkenning is heel belangrijk, misschien zelfs wel van levensbelang. Juist als het zo dichtbij is. Misbruik is veel dichterbij dan we denken. Wat er thuis gebeurt, ziet niemand. Er is niks aan de hand. Maar dat niks-aan-de-handgedoe managen, is een hele klus. Ik was er heel goed in, maar vroeg of laat sloopt het je. Ik hoop dat de film het verschil gaat maken voor mensen in eenzelfde situatie en voor mezelf hoop ik op een beetje rust. Wat zou het fijn zijn als het nu klaar is.’’
De neef van Miranda wil geen interview geven. Alles wat hij kwijt wil, zit in de film, laat hij de Stentor weten.
‘Antwoorden van dader zijn nodig om grip op de situatie te krijgen’
Psychotherapeut Sander van Arum is gespecialiseerd in de integrale aanpak bij huiselijk geweld, kindermishandeling en seksueel misbruik binnen het gezin. Hij noemt het initiatief van Miranda Freriks om met de dader in gesprek te gaan een voorbeeld dat navolging verdient in de hulpverlening. ,,Voor traumatherapeuten is het belangrijk te begrijpen dat het slachtoffer vragen heeft aan en over de pleger. Die antwoorden zijn hard nodig om grip te krijgen op de verwarrende en complexe gebeurtenissen. De hulpverlener van de pleger moet dat ook weten en kan daarin een belangrijke rol spelen.’’Daarnaast is het volgens Van Arum in de behandeling heel belangrijk oog te hebben voor het zwijgen van de mensen om de pleger en slachtoffer heen. ,,De hulp aan de pleger en het slachtoffer is nu te veel gescheiden en er is te weinig aandacht voor de impact op de omgeving als seksueel misbruik uitkomt. De familie, buren en vrienden weten vaak niet wat te doen. Ze willen het zo gauw mogelijk achter zich laten. En doen inderdaad alsof er niks aan de hand is.’’
Doorbraak
Van Arum pleit voor een integrale aanpak van seksueel misbruik in huiselijke kring. ,,Nu is er individueel gerichte zorg voor het slachtoffer en individueel gerichte zorg voor de pleger. De werelden zijn verkokerd en gescheiden. Ik hoop dat Miranda met deze docu voor een doorbraak zorgt in die verkokerde zorg waarin bovendien te weinig oog is voor machteloze omstanders. Miranda heeft antwoorden van haar neef gekregen waardoor ze beter snapt hoe hij dacht en zichzelf voor de gek hield dat het wel kon wat hij deed.’’‘Niks aan de hand’ (regie Heleen Minderaa, producent Moondocs) wordt maandag 28 oktober uitgezonden om 20.55 uur door BNNVARA op NPO2.
Er is ook een website. Op niksaandehand.com geven deskundigen in achttien korte filmpjes uitleg over de verschillende thema’s die worden belicht in deze documentaire. De site bevat informatie voor slachtoffers, daders en omstanders en biedt handvatten voor hulp.
Bron: de Stentor >>
- Je moet ingelogd zijn om een antwoord op dit onderwerp te kunnen geven.
