Zij strijdt tegen grensoverschrijdend gedrag bij de Formule 1: ‘Sommige vrouwen zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix’

Svenja Tillemans thuis in Alphen aan den Rijn. Beeld Elisa Maenhout

Terwijl Max Verstappen de zeges aaneenreeg, werd Svenja Tillemans spreekbuis voor alle vrouwen die zich onveilig hebben gevoeld op het Formule 1-circuit van Zandvoort. ‘Van mijn eigen jeugd heb ik geleerd dat er in eerste instantie maar één ding belangrijk is: luisteren.’

Het was niet voor eerst dat de emoties hoog opliepen bij Svenja Tillemans na een gewonnen race van Max Verstappen. Als voorzitter van de vereniging voor vrouwelijke Formule 1-fans, die in haar huis in Alphen aan den Rijn een manshoge kartonnen pop van Verstappen heeft staan en zoveel geluk toekent aan ‘zijn’ nummer 33 dat ze haar telefoon pas aan de stekker legt als de batterij nog maar voor 33 procent is opgeladen, had ze haar keel vaker schor geschreeuwd na een zege van de Nederlandse coureur. Maar zelden was de ontlading bij haar zo groot als afgelopen zondag, toen Verstappen voor de tweede maal de wereldtitel bemachtigde. ‘Het was natuurlijk een bloedstollende en gekke race’, zegt Tillemans (33). ‘En ik denk dat bij mij ook alle spanning van de laatste maanden even naar boven kwam.’

Die ‘spanning’ ontstond begin september, na afloop van de Dutch Grand Prix. Het stof was nog maar net neergedaald in Zandvoort toen bekend werd dat tientallen vrouwelijke bezoekers waren lastiggevallen door mannen in het publiek. Sommigen waren in hun billen of borsten geknepen, anderen waren met bier bekogeld of hadden obscene teksten naar hun hoofd geslingerd gekregen. Bij een vrouw van 19 was de broek naar beneden getrokken. Twee vrouwelijke fans deden aangifte bij de politie.

Tillemans groeide, onbedoeld, al snel uit tot vertrouwenspersoon en spreekbuis voor alle vrouwen die zich onveilig hadden gevoeld op het racecircuit. Via de Facebook-pagina van haar fanclub ontving ze ‘ongeveer vijftig’ berichten over seksueel grensoverschrijdend gedrag. De afgelopen maanden onderhield ze vrijwel dagelijks contact met de melders. ‘Ik heb hen naar de politie doorverwezen en, als ze dat wilden, in contact gebracht met de organisatie van Zandvoort. Mijn belangrijkste boodschap was: dit ligt niet aan jou, maar aan de mannen die zoiets doen. Zij hebben een kronkel in hun hoofd, niet jij. Sommige vrouwen zijn behoorlijk in de war over wat hun is overkomen. Zij zeggen: ik ga nooit meer naar een Grand Prix.’

Dat het mannelijk deel van Formule 1-minnend Nederland niet bekend staat om zijn vrouwvriendelijkheid wist Tillemans al langer. Het was de voornaamste reden waarom ze in 2016 haar fanclub oprichtte, vertelt ze aan de keukentafel in haar Alphense appartement, terwijl hond Lando (vernoemd naar coureur Lando Norris) in zijn bench ligt te slapen. ‘Als je als vrouw op sociale media iets zei over de Formule 1, kreeg je meteen hordes mannen over je heen: ‘Wat weet jij er nou van? Ga lekker achter het aanrecht staan.’ Daar werd ik steeds pissiger om. Op een gegeven moment dacht ik: misschien moet ik een platform voor vrouwelijke fans oprichten. In no time kreeg ik vierhonderd reacties van vrouwen die interesse hadden.’

Sindsdien organiseert Tillemans geregeld fanclubdagen waarop leden van ‘the pink army’ in hun roze shirts met teksten als ‘Yes I’m a girl and yes I speak fluent Formula 1’ samenkomen om naar races te kijken en initieert ze reizen naar grand prixs in het buitenland. ‘Kippevel’, krijgt ze van het geluid van al die auto’s. Maar op de circuits ontdekte Tillemans ook hoe hardnekkig het seksisme onder de mannelijke fans uit Nederland was. ‘Een vrouw die Floor heette, kreeg te horen: ‘Hé Floor, wil je van achter of van voor?’ Aan mij werd gevraagd of ik shirtje wilde ruilen. Nu kan ik wel wat hebben, maar voor andere vrouwen is zoiets echt intimiderend.’

Bovendien bleef het niet bij onsmakelijk taalgebruik. Tijdens een Formule 1-race in Oostenrijk, afgelopen juli, werden diverse vrouwelijke bezoekers door Nederlandse mannen betast. ‘Toen heeft mijn telefoon ook anderhalve week roodgloeiend gestaan.’ Nog geen twee maanden later ging het helemaal mis op Zandvoort.

Wat zijn het voor mannen die zich bij grand prixs schuldig maken aan seksueel grensoverschrijdend gedrag?
‘Laat ik vooropstellen: de meeste mannen gedragen zich netjes. De mannen die dat niet doen zijn vaak iets ouder, zo rond de 50. De meiden die ze lastigvallen zijn juist jong. De meeste meldingen die ik krijg zijn van vrouwen tussen de 18 en 30 jaar oud. Opvallend is dat veel jonge mannen me laten weten dat ze zich schamen voor hun seksegenoten. Ik vind het geruststellend dat die generatie kennelijk niets moet hebben van dit soort wangedrag.’

Bij Svenja Tillemans thuis staat een manshoge kartonnen pop van Max Verstappen. Beeld Elisa Maenhout

Hoe verklaart u dat er in Zandvoort zoveel incidenten waren?
‘Door de populariteit van Max Verstappen trekt de Formule 1 een nieuw publiek. Vorig jaar waren er geen goedkope staanplaatsen in de duinen, dit jaar wel. Daardoor is de sport toegankelijker geworden. Dat vind ik op zich goed, maar het trekt ook de verkeerde mensen aan. Zij komen niet naar het circuit voor de race, maar voor een weekend feest.

‘Daarnaast hebben we er de mannen uit het hogere segment van het zakenleven bijgekregen, die bij wijze van bedrijfsuitje naar een grand prix gaan. Die moet je ook niet uitvlakken.

‘In Monza sprak ik een vrouw die een busreis voor feesttypes en zakenlieden coördineerde. Bleken die mannen de hele bus te hebben ondergepist en ondergekotst en stoelen kapot te hebben getrokken. Dat soort figuren denken dat ze zich alles kunnen permitteren.’

‘De sport interesseert hen niet. Achter mij op de tribune hoor ik zo’n man zeggen: ‘In wat voor auto rijdt-ie eigenlijk, die Verstappen?’ Bizar. Een kaartje kost 400 euro, hè. Ze hebben geen idee wat Formule 1 inhoudt, hoe zo’n auto in elkaar zit, hoe zo’n team werkt. Maar daar gaat het hun ook niet om. Als ze maar tegen hun collega’s kunnen zeggen: ik heb de race gezien.’

‘Maar voor de duidelijkheid: het wangedrag wordt niet alleen verklaard door wat mannen in hun portemonnee hebben. Ook mannen uit het middensegment maken zich er schuldig aan.’

Welke rol speelt alcohol bij de incidenten?
‘Een allesbepalende. In Zandvoort komen supporters op donderdag met kratten bier en al de camping op. Het eerste krat is al leeg voordat ze hun tent hebben opgezet.

‘Om half 11 ’s ochtends zijn ze al zwaar bezopen. En dat gaat door tot zondagavond. Kijk, vrouwen drinken ook ons biertje of wijntje, maar wij gaan niet aan mannen zitten als we dronken zijn. De meeste meiden die ik heb gesproken zeggen dat de sfeer halverwege de middag onveilig werd.

‘Je hoeft alleen maar naar Barcelona te kijken om te zien dat het ook anders kan. Daar is alcohol op het circuit verboden. Campings zijn er ook niet. En de sfeer is alleen maar gezellig.’

Het is opvallend hoe laatdunkend er vaak wordt gereageerd op de berichten over Zandvoort. Formule 1-verslaggever Jack Plooij zei bij Vandaag Inside: ‘Als je een keer een lullige opmerking maakt en een beetje grappig wilt zijn, dan kan dat ook al niet meer.’
‘Dat soort mannen snapt de kern niet. Zo’n meisje heeft misschien wel twee jaar gespaard voor een ticket. Ze vertrekt vol enthousiasme naar het circuit en ze is er nog geen drie minuten of ze krijgt ze al naar haar hoofd dat ze dikke tieten heeft.

‘Ik ben onwijs geschrokken van de reacties op het wangedrag. Sommige meiden durfden het aan om hun ervaringen te delen op sociale media. Dan lees je onder die berichten: ‘Vrouwen horen ook niet op het circuit.’ Niet één keer, maar tientallen keren. En dat was nog mild. Dan denk ik: het is 2022, bestaat dit nog?

‘Als je zoiets onder ogen krijgt, terwijl je net bent lastiggevallen, dan voel je je opnieuw aangerand. Ik heb meteen een berichtje gestuurd naar alle vrouwen die zich bij mij hebben gemeld: meiden, lees alsjeblieft die reacties niet. Anders zullen sommige slachtoffers denken: laat maar, ik houd mijn ervaring wel voor me.’

Heeft u zelf ook negatieve reacties ontvangen?
‘Via privéberichten op Facebook krijg ik hele tirades voor mijn kiezen. ‘In de kroeg gebeuren dit soort dingen ook’, schrijven mannen. Of: ‘Ik was op Zandvoort en heb niks gezien, dus het was er niet.’ Ja, ik heb ook nog nooit een verkrachting of een liquidatie gezien, maar dat betekent niet dat het er niet is.’

Krijgt u ook weleens negatieve reacties van vrouwelijke Formule 1-fans?
‘Ja, vooral iets oudere vrouwen schrijven dingen als: ‘Ik zou het als een compliment zien.’ Of: ‘Ze moeten niet zo zeuren, je moest eens weten wat ze vroeger allemaal tegen ons zeiden.’ Daar word ik woest van. Het is gewoon victim blaming wat ze doen. De meiden die ik spreek hebben geen boodschap aan dat soort opmerkingen. Zij vinden gewoon: het is klaar. Je merkt dat vrouwen door het schandaal bij The Voice meer naar buiten durven te treden. Vrouwen zijn het zat.’

Tillemans weet waarover ze praat, als het over seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat. Zelf werd ze op 10-jarige leeftijd tijdens een schoolreisje aangerand door een vader van een klasgenoot. ‘Toen mijn moeder verhaal ging halen bij de schoolleiding, werd ze niet geloofd. Want ja, het was zo’n aardige man. Dus mocht hij gewoon blijven meehelpen bij schoolactiviteiten. Later werd hij tot drie jaar cel veroordeeld wegens seksueel misbruik van drie kinderen, onder wie zijn eigen dochter.’

Die ervaring heeft een diepe kras bij haar achterlaten, zegt Tillemans. ‘Ik veranderde van een vrolijk, levendig kind in een heel stil meisje dat niet meer met klasgenoten wilde spelen en niet meer mee op schoolreis en naar schoolzwemmen durfde. Van alle ellende ging ik zoveel eten dat ik als puber 95 kilo woog. Uiteindelijk was mijn afkeer van school zo groot dat mijn ouders me er op mijn 15de vanaf haalden.’

Na een paar jaar in de winkel van haar moeder hebben gewerkt, ging Tillemans aan de slag als zelfstandig ondernemer. ‘Vroeger droomde ik ervan om bij de politie te werken, het liefst als zedenrechercheur. Omdat ik aan chronische migraine en spierspanning lijd is dat er helaas niet van gekomen. Nu kan ik met mijn fanclub toch iets voor vrouwen betekenen. Van mijn eigen jeugd heb ik geleerd dat er in eerste instantie maar één ding belangrijk is als er iemand met een verhaal over seksueel grensoverschrijdend gedrag naar je toekomt: luisteren. Alleen maar luisteren. Vaak is dat al genoeg. De meeste vrouwen willen helemaal geen aangifte doen of ondersteuning van Slachtofferhulp. Die willen gewoon gehoord worden.’

Vrouwelijke Formule 1-fans op Zandvoort, 3 september. Beeld Klaas Jan van der Weij / de Volkskrant

Sinds enkele weken probeert Tillemans de organisatie van de Dutch Grand Prix te bewegen tot concrete plannen om te voorkomen dat het volgend jaar weer uit de hand loopt op Zandvoort. Tegenover de Volkskrant laat de organisatie weten ‘intrinsiek gemotiveerd’ te zijn om ‘dit maatschappelijke probleem te adresseren en gewogen maatregelen te nemen om dit soort onacceptabel gedrag tegen te gaan.’ Maar: ‘Over mogelijke oplossingen kunnen we nu nog geen uitspraken doen.’

Tillemans is optimistisch. ‘De gesprekken die ik heb gevoerd met de organisatie zijn positief. Volgens mij zitten we op één lijn.’

Wat moet er volgens u gebeuren om nieuwe incidenten te voorkomen?
‘Ze zouden op Zandvoort om te beginnen het alcoholbeleid kunnen aanpassen en duidelijk zichtbare meldpunten in het leven kunnen roepen waar vrouwen hun verhaal kwijt kunnen. Daarnaast zou de organisatie het circuit vrouwvriendelijker kunnen maken. Als je er naar de wc moet, staan er alleen smerige dixi’s. Zet gewoon schone, vaste toiletgebouwen neer, net als in Barcelona.

‘Coureurs zouden ook iets kunnen betekenen, door fans aan te spreken op het circuit: hé mannen, handen af van je medesupporters, maak er met elkaar een leuk feest van.

‘Op televisie zouden ze meer aandacht kunnen besteden aan de vrouwen die een belangrijke rol spelen bij de Formule 1. Aan Hannah Schmitz bijvoorbeeld, de grote strateeg achter Max Verstappen. Of aan de vrouwelijke monteurs.

‘Zelf denk ik na over een wereldwijde campagne. Ik heb al een slogan bedacht, maar die houd ik nog even voor me, omdat ik niet wil dat iemand ermee aan de haal gaat. Al met al ben ik hoopvol gestemd. Ik denk dat er iets gaat veranderen.’

Wat heeft uw strijd tegen dit soort gedrag u persoonlijk opgeleverd?
‘Voor mij werkt het helend. Ik voel me voor het eerst echt gehoord en gezien.’ (Stilte) ‘Nu moet ik huilen.’

Wat als de organisatie van Zandvoort het bij loze beloften houdt?
‘Als ze niks laten horen, dan zorg ik dat ze van mij horen. We moeten niet gaan zitten wachten op nog ernstigere incidenten. Dit mag niet in de doofpot. Ik laat dit niet los.’

Bron: de Volkskrant >>